Acının 157. yılı: Çerkes Sürgünü

Karadeniz’e ve sıcak denizlere inmeyi dış politikasının temel hedefi olarak belirleyen Rusya, 1550’lerden itibaren özellikle Kafkasya’yı kontrolü altına alma girişimlerini yoğunlaştırdı. Sonraki 300 yıl boyunca kanlı bir boğuşmanın sahnesine dönüşen Kafkasya’da birçok halk katliamlarla, saldırılarla ve sürgünlerle yüzleşmek durumunda kaldı. Bu dönemden geriye yalnızca kan ve gözyaşı kaldı.

Kırım Savaşı’ndan (1853-56) kâğıt üzerinde yenik ayrılan Rusya, yaşadığı kayıpları Kafkasya’nın sivil halklarından çıkarmaya karar vermişti. Kafkas Dağları’nın iç kısımlarında etnik temizlik uygulayan Rus Çarlığı, operasyonlarını daha sonra Karadeniz kıyısına doğru genişletti. Çerkesler, bu genişleme ve nüfuz politikasının en büyük kurbanlarından biriydi.

DÖRT BİR YANA DAĞILIŞ

Çerkeslerin kitleler halinde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına transfer edilmeleri, 21 Mayıs 1864 günü resmen başladı. Sonraki süreçte yüz binlerce insan, son derece zor şartlar altında imparatorluğun dört bir yanına dağıtıldılar. Ünlü tarihçi Kemal Karpat’ın tespitlerine göre Kafkasya’dan sürgün edilen Çerkeslerin toplam sayısı 1,2 milyonu bulmuştu.

ORTADOĞU’YA KADAR…

Samsun ve Trabzon başta olmak üzere, Karadeniz kıyısındaki Osmanlı şehirleri sürgün Çerkeslerin ilk durağıydı. Bu zorlu yolculuk daha sonra Amasya, Çorum, Tokat, Sivas, Kayseri ve Maraş’a kadar uzandı. Devamında ise, binlerce Çerkes bugünkü Suriye ve Ürdün topraklarında iskân edildiler. Bir diğer güzergâh ise Adapazarı, Kocaeli, Bursa ve Balıkesir’e doğru devam ediyordu.

KAYIPLARN ANISINA... 

1864 Çerkes Sürgünü, dünyanın dört bir yanındaki Çerkesler tarafından her yıl aynı hüzün ve öfkeyle anılıyor. Yüz binlerce insanın yollarda ve gittikleri yeni bölgelerdeki şartlar sebebiyle hayatını kaybettiği sürgün, Çerkes halkının hafızasında canlı bir biçimde yaşamaya devam ediyor. 

İnsanlık tarihine bir leke olarak geçen sürgünün anısına, 21 Mayıs akşamı ateşler yakılıyor, ölenler için dualar edilerek, sürgünün bir daha tekrarlanmaması temennileri dile getiriliyor.