F-35 savaş uçaklarının düşüşleri artıyor: Güvenilirlik sorgulanıyor

ABD'nin Alaska eyaletinde gerçekleştirilen eğitim tatbikatı sırasında bir F-35 savaş jeti düştü. İniş sırasında yaşanan kazada, "F-35 fighter jet" olarak bilinen aracın pilotu, uçaktan fırladıktan sonra kurtuldu. ABD Hava Kuvvetleri'nden yapılan açıklamaya göre, “uçuş sırasında bir arıza” yaşandığı belirtildi. Olayla ilgili soruşturma başlatılacak, ancak kafalardaki soru işaretleri hala devam ediyor. Zira bu, ilk “arıza” değil. F-35'in geçmişte yaşadığı sorunlar, programın güvenilirliğiyle ilgili ciddi endişeler yaratıyor.
F-35, ABD'nin en pahalı savunma programı ve Lockheed Martin'in (Lookid Martin) yaklaşık yüzde 30’luk katkısıyla en büyük gelir kaynağı. Bu uçaklar, Beşinci nesil savaş uçakları olarak biliniyor. 

F-35 savaş uçağı, hava üstünlüğü sağlama konusunda tanınıyor, Keşif ve taarruzlarda görev alıyor, gelişmiş radar sistemleri ve teknolojileriyle öne çıkıyor. 
F-35, tek bir yakıtla 12 saatten fazla havada kalma kapasitesine sahip. Böylece neredeyse Dünyanın diğer ucuna tek bir görevle ulaşabiliyor. Radar sistemlerindeki düşük görünürlük sayesinde, F-35’in tespit edilmesi oldukça zor. Ayrıca, üç farklı versiyonuyla NATO görevlerinde sıkça kullanılıyor.

Bütün bunları saydık ancak son 7 yıldır F-35 başarısıyla değil, teknik sorunlarıyla gündemde.

F-35'ler gelişmiş teknolojisi ve çok rollü tasarımıyla dikkat çekse de, başlangıcından bu yana çeşitli teknik sorunlar, yüksek maliyetler ve kazalar nedeniyle eleştiriler aldı.
F-35 uçakları, 2018’den bu yana çeşitli kazalara karıştı. 28 Eylül 2018’de ABD ordusuna ait bir F-35B, eğitim uçuşu sırasında South Carolina (Saut Karolayna) kıyılarında düşmüştü. Kazanın, uçuş sırasında motor yakıt tüpünün patlamasına neden olan üretim hatasından kaynaklandığı belirlendi. 

9 Nisan 2019’da Japonya’ya ait bir F-35A, Pasifik Okyanusu’na düşerek pilotunun hayatını kaybetmesine yol açtı.

19 Mayıs 2020’de ise ABD Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35, Florida’daki Eglin Hava Kuvvetleri Üssü’ne zorunlu iniş yapmış, uçak devrilmiş ve alev almıştı.
29 Eylül 2020’de ABD Deniz Piyadelerine ait bir F-35 savaş uçağı, havadan havaya yakıt ikmali sırasında tankerle temas etti. Pilot başarılı bir şekilde fırlatıldı, ancak düşen uçak kullanılamaz hale geldi. 

17 Kasım 2021’de İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35B uçağı, Akdeniz’e düştü. Pilot kendini güvenli şekilde fırlatarak kurtardı. 

4 Ocak 2022’de Güney Kore Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, bir hava üssüne acil iniş yaptı. Acil inişin nedeni, aviyonik teknolojilerle ilgili olduğu düşünülen iniş takımı arızası olarak kaydedildi. 

24 Ocak 2022’de bir F-35 savaş uçağı, ihtilaflı Güney Çin Denizi’ndeki uçak gemisine iniş yaparken kaza yaptı. Pilot, fırlatma sistemiyle güvenli şekilde uçaktan çıktı, ancak uçak, geminin güvertesinin kenarına çarptı, güverte boyunca kayarak denize düştü. 
19 Ekim 2022’de bir F-35 savaş uçağı, ABD'nin Utah (Yuta)  eyaletine iniş için son yaklaşma manevrası sırasında düştü. Pilot, kendini fırlatarak kazayı hafif sıyrıklarla atlattı, ancak uçak kullanılamaz hale geldi. Soruşturmalar sonucunda, pilotun hava veri sistemindeki hatalar nedeniyle uçağın inişten hemen önce kontrolünü kaybettiği ve yeniden kontrolü sağlama şansı olmadığı belirlendi. 

17 Eylül 2023’te ABD Deniz Piyadeleri'ne ait bir F-35 savaş uçağı, ABD'nin South Carolina (saut Karolayna)  eyaletinde düştü. Pilot, F-35'i otopilot moduna geçirdikten sonra uçaktan fırlayarak hayatta kaldı. 
29 Mayıs 2024’te Lockheed Martin üretimi bir F-35 savaş uçağı, New Mexico eyaletinde düştü. 

İşte tüm bu yaşananlar, F-35 programının güvenilirliği konusunda endişelere yol açtı. ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) raporlarına göre, F-35 uçakları, bakım ve idame süreçlerindeki sorunlar nedeniyle hedeflenen göreve hazır olma oranlarının altında kalıyor. Özellikle, 2023 yılında F-35’lerin ortalama göreve hazır olma oranı yüzde 55 olarak raporlandı ve bu oran, Hava Kuvvetleri’nin belirlediği yüzde 70’lik hedefi geçemiyor. 

F-35 programı, yüksek maliyeti nedeniyle de eleştiriliyor. Pentagon, program için toplamda 1,7 trilyon dolar harcamayı planladı. Üretim sürecinde yaşanan tedarik zinciri sorunları ve teknik aksaklıklar, programın ilerlemesini olumsuz etkliyor. Şirket, F-35 modernizasyonundaki gecikmeler nedeniyle 2025 yılında beklenenden daha düşük kar elde etmeyi öngördüğünü duyurdu. 

Sonuç olarak; F-35 programı, sahip olduğu ileri teknoloji ve çok rollü tasarımıyla modern hava kuvvetleri için önemli bir platform olarak görülse de, yaşanan teknik sorunlar, kazalar ve yüksek maliyetler programın eleştirilmesine neden oluyor. 
Peki sizce F-35’ler bir başarı hikayesi mi yoksa bir fiyasko mu?