İşte Türkiye'nin gelecekteki en büyük problemi! Rakamlar alarm veriyor

   HABER7

Türkiye'de nüfus artış hızının düşmesiyle birlikte yaşlı nüfus oranı da yükselmeye devam ediyor. 2024 yılı itibariyle Türkiye’nin yaşlı nüfus oranı yüzde 10,6’ya ulaşarak ilk kez dünya ortalamasının üzerine çıktı. 1935'ten bu yana yaşlı nüfus oranı 3 katına çıkarken bu oranın 2060 yılında yüzde 27 seviyelerine ulaşacağı öngörülüyor.

Türkiye için büyük bir risk haline gelen nüfus yaşlanmasını Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Toplum ve Medya Direktörü Prof. Dr. Faruk Taşcı, yayınladığı raporla ele aldı. Taşcı, "Geleceğin Türkiye’sinde Yaşlı Olmak: Nüfusun Yaşlanmasıyla Ortaya Çıkan Sorunlarla Mücadele" başlıklı raporda, Türkiye'nin yaşlı nüfus oranında 2023 itibarıyla dünya ortalamasını aştığını, orta ve üst gelirli ülkelerin seviyesine ulaştığını belirterek Taşcı, konuyu üç başlıkla inceledi.

SAĞLIK ALANINDAKİ GELİŞMELER YAŞAM SÜRESİNİ ARTIRDI

Taşcı ilk başlığında nüfus yaşlanmasının arka planını ele aldı. Türkiye'deki yaşlı nüfus artışının “doğuşta beklenen yaşam süresi” ile ilişkili olduğunu ifade eden Taşcı, Türkiye’de doğuşta beklenen yaşam süresi 1980’den 2013’e kadar kayda değer bir şekilde yükseldiğini söyledi. Taşcı, Türkiye'deki doğuşta beklenen yaşam süresinin 2022-2024 döneminde 78,1 yıla yükseldiğinin altını çizerek "Türkiye’de sağlık alanındaki gelişmeler doğuşta beklenen yaşam süresinin artması ve dolayısıyla nüfusun yaşlanmasında önemli bir değişkendir." dedi.

Nüfus yaşlanmasında bir diğer etkenin de eğitim olduğunu vurgulayan Taşcı, "Çünkü eğitim seviyesi arttıkça kişiler sağlıklı yaşam konusundaki farkındalıklarını ve hastalıklara karşı bilinçli yaklaşımlarını geliştirmektedir. Toplumda eğitimin yaygınlaşması örneğin dengeli beslenmenin öneminin daha iyi kavranmasını da sağlamaktadır. Bu durum ise doğuşta beklenen yaşam süresinin uzamasına ve dolayısıyla toplam nüfus içinde yaşlıların sayısının artmasına katkıda bulunmaktadır." ifadelerini kullandı. 

Nüfus yaşlanmasındaki bir etkenin de evlilik yaşının yükselmesi olduğunu söyleyen Taşcı "Kısacası ilk evlenme yaşının yükselmesinin yanı sıra kentleşme, eğitim düzeyinin artması ve bununla bağlantılı olarak kadınların iş gücüne daha fazla dahil olması ve belli ölçülerde ekonomik nedenler ailelerin çocuk sayısını azaltmasına neden olmaktadır. Bu durum ise genç nüfusun azalmasına yol açarken sonuçta orta ve uzun vadelerde toplumun yaşlanmasına sebep olmaktadır." dedi.

NÜFUS YAŞLANMASININ SORUNLARI

İkinci başlıkta ise nüfus yaşlanmasının ortaya çıkardığı sorunları inceleyen SETA Toplum ve Medya Direktörü Prof. Dr. Faruk Taşcı, konunun ekonomik boyutuna değinerek ilk akla gelen maddenin 'emeklilik sistemi' olduğunu söyledi. Taşcı, yaşlanan nüfusun emeklilik sistemi üzerinde baskı oluşturduğunun altını çizerek emeklilerin maaşının ödenmesi için çalışan kesimden daha fazla prim toplanması gerektiğini, çalışan nüfusun azalması durumunda ise sistemin finnansal baskı altını girdiğini belirtti. 

Dengeyi sağlamak için aktif/pasif oranının devreye girdiğini söyleyen Taşcı, gelişmiş ülkelerde en az 2 olması gereken oranın mayıs ayıyla birlikte Türkiye'de 1,61 oranına kadar gerilediğine vurgu yaptı. 2022'de 2,01 olan oranın düşmesindeki en büyük etkenin ise 2023’te yürürlüğe giren “emeklilikte yaşa takılanlar” (EYT) düzenlemesi olduğunu söyledi. 

Raporda, toplumun yaşlanmasının bir diğer bedelinin sağlık ve bakım harcamalarının artmasıyla sonuçlandığı ifade edildi. 

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Taşçı, nüfus yaşlanmasına bağlı sorunların çözümü içinse önerilerini şöyle sıraladı;

• Emeklilik yaşının yükseltilmesi
• Yaşlıların iş gücünde tutulması
• Bir yandan da “ertelenmiş emeklilik teşvikleri” ile emeklilik sonrası çalışmaya devam etmek isteyenlere her bir yıl için belli oranlarla daha yüksek emekli maaşı alabilme imkanı verilmesi
• Yaşlılara uygun esnek ve yarı zamanlı çalışma modellerinin geliştirilmesi.
• Yaşlı istihdamını artırmak için vergi ve sigorta primi avantajları sağlanması.
• “Kıdemli çalışan” pozisyonları oluşturulması.
• Yaşlı yoksulluğunu azaltacak sosyal yardım mekanizmalarının güçlendirilmesi
• Profesyonel bakım elemanlarının eğitiminin geliştirilmesi ve sayılarının artırılması.
• Evde bakım hizmeti veren aile bireylerinin yükünü hafifletecek destek mekanizmalarının (yaşlı dostu teknolojiler dahil) yaygınlaştırılması.
• Akıllı ev ve yaşlı destek teknolojilerinin geliştirilmesi.
• Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemine entegre, prim esaslı bir bakım sigortası sistemi kurması
• Yaşlıların sağlıklı, üretken ve topluma katılımcı olmalarını teşvik eden aktif yaşlanma stratejileri.
• Tazelenme üniversiteleri programlarının yaygınlaştırılması.
• Yaşlı turizmi (gezi turları, klinik oteller, ücretsiz ulaşım vb.) için standart uygulamalar geliştirilmesi.
• Mahalle ölçeğinde ve TOKİ projelerinde yaşlılara yönelik sosyal merkezlerin kurulması.
• Gönüllülük faaliyetleri, torun bakımı ve sivil toplum faaliyetleriyle kuşaklar arası dayanışmanın güçlendirilmesi