Çocuğunuz alkolün pençesinde mi?

Okul başarısındaki düşüş alkol sorununun belirtisi olabilir 

Ergen öğrenci, alkol kullanımıyla birlikte kimliğini kaybediyor. Bu nedenle sorunun erken teşhis ve tedavi edilmesi çok önemli. Yapılan son araştırmalara göre; özellikle Ege ve Akdeniz, gençlerin daha yoğun alkol kullandıkları bölgeler arasında...

Delidolu bir çağ olan ergenlik dönemi, gençlerin kötü alışkanlıklar edinmesi açısından risk taşıyor. Aileleri, çocuklarıyla iyi iletişim kurmaları ve onları gözlemlemeleri konusunda uyaran Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Bağımlılık Tedavi Birimi Sorumlusu, Çocuk ve Ergen Bağımlılık Tedavi Birimi Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Hakan Coşkunol, gençlik döneminde yaşanan alkol sorunu ile ilgili sorularımızı yanıtladı...

Çocuklarda ve ergenlerde alkol sorununa sık rastlanıyor mu? Çocuklarda alkol kullanım bozuklukları çok sık görülmez. Ergenlerde ise, alkol kullanım bozukluğu daha çok alkolün kötüye kullanımı ya da zararlı kullanımı şeklinde görülür. Çünkü bağımlılığın gelişebilmesi için alkol kullanımının belli bir süre devam etmesi gerekir. Bu nedenle, biz alkol bağımlılığını daha çok 30'lu yaşların sonrasında görürüz. Ancak, ergenlerde de alkol kullanımını denetlemede zorluk çekme ve tek bir alkol kullanma döneminin olumsuzluklarıyla sık sık karşı karşıya kalma gibi sorunları görüyoruz. Ergenlerin içinde bulundukları delidolu yapı, alkol kullanımı ile birlikte daha kontrolsüz hareket etmelerine neden olur. Alkol davranışlarını yetişkin kişi daha kolay denetim altına alabilir. Ancak ergen, alkol kullanma davranışını denetleyemez. Bu nedenle, ergenlerde alkol bağımlılığından ziyade, alkolün zararlarını daha etkin şekilde görüyoruz.

Doğuştan alkolik olunur mu? Doğuştan alkolik olunmaz. Ancak, kişinin alkol kullanmaya ya da alkol bağımlılığı geliştirmesine yatkın bir yapısı olabilir. Yaptığımız bir araştırmada, alkole genetik olarak yatkınlığı olan ve olmayan bireyleri konu aldık. Ailesinde alkol bağımlılığı bulunan, alkole genetik yatkınlığı olan bireyler, alkol kullandığında daha dayanıklı oluyor. Bu kişiler karmaşık işleri alkol kullanımı ile rahat yapabiliyor. Alkolün kullanımı ortadan kalktığında ise daha sıkıntılı oluyorlar. Genetik yüklülüğü olmayan, yani, ailesinde alkol kullanım bozukluğu olmayan bireyler ise, alkol kullandığında karmaşık işleri yapmakta zorluk çekiyor. Alkolün etkileri bu kişilerde sıkıntı yaratıyor. Birinci grupta, yani genetik yüklülüğü olan grupta, alkol kullanımı tercihi daha sık görülüyor. İkinci grupta ise, alkol kullanma daha nadir ve belki de hiç sorun olmayacak şekilde oluyor.

Çocuklar nasıl alkol bağımlısı olabilir? Çocuklarda alkol kullanım bozukluğu görülebilmesi için, alkol kullanımına başka bir psikiyatrik bozukluğun eşlik etmesi sıkça görülen bir durumdur. Bunların en sık yaşananları; dikkat eksikliği, hiperaktivite sendromu, davranım bozukluğu, çocukluk çağı depresyonları ve ankisiyetedir (bunaltı bozukluğu). Çocukluktaki alkol kullanımı sorun haline geliyorsa, başka bir psikiyatrik bozukluğu ön planda aramak gereklidir. Ergenlerde de durum aynı. Ergenlik döneminde alkol kullanımı sorun oluyorsa, tıpkı çocuklardaki gibi, nedenini aslında başka hastalıklarda aramak gerekir. Ancak, buna ergenlik dönemine özgü kimlik karmaşası, bunalımı eşlik edebilir. Aynı zamanda arkadaş özellikleri de alkol kullanımının sorun haline gelmesinde önemli bir unsur olmaktadır.

Alkolün ergen vücudunda bıraktığı etki nedir? Ergen, alkol kullandığında denetimsiz olduğu için çabuk sarhoş olur. Sarhoşluğun etkilerini, ergenliğin özellikleriyle birlikte daha yoğun yaşar, kendisine ve çevresine zarar verici olabilir. Bunun yanı sıra, uzun süreli ve yoğun alkol kullanımı ergenlik dönemi içindeki psiko sosyal ve psiko seksüel gelişimi de sekteye uğratır. Kişinin sağlıklı kimlik organizasyonunun oluşmasını zorlaştırır. Ergenlik döneminde alkol kullanımı yoğun olan kişi, ilerde kişilik bozukluğu yaşayabilir. Psiko sosyal gelişim, bizim ergenlik döneminde olması gereken çevresel ilişkilerimizle ilgili gelişimdir.

Alkole başlama yaşı sonraki dönemde alkol bağımlılığını hızlandırıyor mu? Erken alkole başlayanlarda, alkol kullanımı ile ilgili sorunlar daha erken yaşlarda ortaya çıkar. Alkol kullanımı tedaviye daha yanıtsızdır. Bu kişilerde alkol kullanımı adli sorunlarla birlikte görülebilir. Gene bu dönemde, başka madde kullanımları da alkole eşlik edebilir.

Çocuklara ve ergenlere yönelik alkol tedavisi daha mı değişik? Çocuklara ve ergenlere yönelik alkol tedavisinde erişkinlere kıyasla çok daha hızlı hareket etmek gerekir. Çünkü kaybedilen zaman kişilik gelişiminden de kayıp olacaktır. 40 yaşındaki bir insanın yaşantısındaki bir yıllık kayıp çok önemli olmayabilirken, 15 yaşındaki bir ergenin yaşantısındaki bir yıllık kayıp ciddi izler bırakabilir. Bu nedenle, sorunu erken dönemde saptayıp hızlı bir şekilde tedavi yoluna gitmemiz gerekiyor. Tedavi sırasında aile özellikleri, gelişim özellikleri, varsa eşlik eden diğer psikiyatrik bozukluklar çok iyi ele alınmalı. Ergenin aynı zamanda kişilik organizasyonu, kimlik yapısı ve ileriye dönük hedefleri de sağlıklı bir şekilde tedavi kapsamında oluşturulmalı. Ergenlik döneminde alkolü kendiliğinden bırakmalar da olabilir. Sorunlar ortaya çıktıktan sonra genç, kendi iç gücünü kullanarak hem alkolü hem de uyuşturucu maddeleri bırakabilir. Ama bağımlılık fazlaysa, kendi kendine bırakma şansı oldukça düşüktür.

Problemli ailelerin çocukları risk altında

* Ergenlerin alkol sorunları için de ilaçlı tedavi uyguluyor musunuz? Elbette uyguluyoruz. Ergenlerin tedavisinde de hem alkol kullanımını önlemeye yönelik ilaçlar, hem de eşlik eden diğer psikiyatrik bozukluklara yönelik ilaçlar bir arada kullanılır.

* Ergenler hangi tip içkilere yöneliyorlar? Genellikle bira, votka, cin gibi, kolay içilebilecek içkileri tercih ediyorlar.

* Hangi ailelerin çocukları alkolle ilgili sorunları daha sık yaşıyor? Problemli olan ailelerin çocuklarında alkol kullanım sorunları daha çok görülüyor. Bölünmüş, anne ve babada alkol kullanımının olduğu, yeterince ilgi ve desteğin gösterilmediği ailelerin çocuklarında daha sık alkol sorunu görülüyor. Aileler alkol ya da madde kullanımını, ancak alkol sorun olmaya başladıktan sonra fark edebiliyorlar. Alkol ve madde bağımlılığı da bir komplikasyon olarak ortaya çıkıyor. Bu nedenle, ailelerin öncelikle ergenlerin gelişim dönemlerini iyi bilmeleri gerekiyor.

* Aileler çocuklarındaki sorunu nasıl keşfedebilir? Alkol kullanımı ile birlikte çocuğun okul başarısı düşüyor, arkadaş grubu değişiyor. Ergen öğrenci kimliğini kaybediyor. Hangi tür okulda okurlarsa okusunlar, çocuklar benzer tepkiler veriyor. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda alkol kullanımının gençler arasında fazlalaştığı görüldü. Özellikle lise öğrencilerinin alkol kullanımı artıyor. Araştırmalara göre, Ege ve Akdeniz bölgeleri, gençlerin daha yoğun alkol kullandıkları bölgeler arasında.

* Ergenlik döneminde alkol sorunu olan kişi tedavi görürse, bir daha hep alkolden uzak mı durması gerekecek? Bu zor bir durum değil mi? Alkol kullanımı erişkin yaşantıda ve ergenlik döneminde farklılık gösteriyor. Ergenlik dönemindeki tedavide, tedavi süreci içinde alkol kullanılmaması istenir. Bu bize diğer psikiyatrik bozuklukların tedavisi için iyi bir ortam oluşturur. Ancak, bu dönemde fiziksel anlamda bir bağımlılık gelişmediği için sağlıklı yapı oluştuğunda ileride sosyal içicilik boyutlarında alkol kullanma olabilir. Erişkin yaşantıda fiziksel anlamda bağımlılık geliştiği için alkol bağımlısı tekrar içkiye başladığında, bağımlılık düzeyinde kullanır. Bu nedenle, erişkin bağımlıların hiç alkol almaması gerekir.

Bağımlı kişiye ahlak dersi vermeyin

Bağımlı kişiye gerçek ilgi ve sevgi gösterin.
Bağımlı kişiye alkol probleminin, hastalığından kaynaklandığını anlatın.
Nefret, düşmanlık, kötü söz söyleme, lanetleme, ahlak dersi vermek gibi yaklaşımlardan uzak durun; onu sevdiğinizi ve ona yardım etmeye çalıştığınızı unutmayın.
Hastalığını tedavi etmek için kullanılabilecek metotlardan bahsedin.
Bağımlı kişinin davranışlarının sonuçlarını görmesine yardımcı olun.
Hastaya bazı önerilerde bulunun: Örneğin: Yardım al ve aileni, işini, tüm hayatını eski haline sok ya da hiçbir şey yapmayarak işini, aileni, her şeyini kaybet.
Bağımlı kişinin yardım kabul etmesine hazırlıklı olun. Tedavi merkeziyle önceden görüşün, gerekli ayarlamaları yapın. Böylece harekete geçmesini engelleyecek bahaneleri ortadan kaldırmış olursunuz.
Bağımlı kişinin yardımı reddetmesine hazırlıklı olun. Hastalığıyla yüzleşmesi hemen gerçekleşmeyebilir.
Sürekli hastalığının tedavisi olduğunu, iyileşeceğini söyleyin.

SABAH / GÜNAYDIN