Kitap okumak ve dinlemek, beyni farklı etkiliyor!

Podcast ve sesli kitaplar, hayatımıza yeni girse de hızla yaygınlaştı. Peki kitap dahil neredeyse her türlü yazılı belgeyi dinleyebiliyorsak, okumak neden halen önemli?

Kitap okumak ve dinlemek, beyni farklı etkiliyor!
Kitap okumak ve dinlemek, beyni farklı etkiliyor!
GİRİŞ 25.08.2025 20:01 GÜNCELLEME 25.08.2025 20:01

Delaware Üniversitesi Eğitim ve İnsan Gelişimi Yardımcı Doçenti Stephanie N. Del Tufo’nun The Conversation’da yayınlanan makalesine göre, kitap okurken de ses kaydını dinlerken de amaç aynıdır; anlamak.

Ancak bu aktiviteler tam olarak aynı değildir. Her biri anlamayı farklı şekillerde destekler. Dinlemek, okumanın tüm faydalarını sağlamaz. Okumak da dinlemenin sağladığı her şeyi sağlamaz. İkisi de önemlidir, ancak birbirinin yerine geçemez.

OKUMA VE DİNLEME SIRASINDA BEYİN NASIL ÇALIŞIR?

Beyin hem okuma hem de dinleme için aynı dil ve bilişsel sistemlerin bir kısmını kullanır. Aynı zamanda bilginin nasıl algılandığına bağlı olarak farklı işlevler de gerçekleştirir. Okurken beyin perde arkasında yoğun bir şekilde çalışır. Harflerin şekillerini tanır, bunları konuşma sesleriyle eşleştirir, bu sesleri anlamla ilişkilendirir ve ardından bu anlamları kelimeler, cümleler ve hatta tüm kitaplar arasında ilişkilendirir. Metin, anlayışı yönlendirmek için noktalama işaretleri, paragraf sonları veya kalın yazılmış kelimeler gibi görsel yapılar kullanır.

Dinlemek ise beyninizin konuşmacının hızında çalışmasını gerektirir. Konuşma dili geçici olduğundan, dinleyiciler duyduklarını akılda tutmak için hafıza da dahil olmak üzere bilişsel süreçlere güvenmek zorundadır. Konuşma aynı zamanda düzgünce ayrılmış kelimeler değil, sürekli bir akıştır. Birisi konuştuğunda, sesler koartikülasyon adı verilen bir süreçte birbirine karışır. Bu, dinleyicinin beyninin kelime sınırlarını hızla belirlemesini ve sesleri anlamlarla ilişkilendirmesini gerektirir. Kelimelerin kendisini belirlemenin yanı sıra, dinleyicinin beyni konuşmacının anlamını anlamak için tonlamaya, konuşmacının kimliğine ve bağlama da dikkat etmelidir.

HANGİSİ DAHA KOLAY?

Birçok kişi dinlemenin okumaktan daha kolay olduğunu varsayar. Ancak durum genellikle böyle değildir. Araştırmalar, özellikle de materyal karmaşık veya alışılmadık olduğunda, dinlemenin okumaktan daha zor olabileceğini gösteriyor. Dinleme ve okuduğunu anlama; gerçekleri, fikirleri veya işlerin nasıl yürüdüğünü açıklayan kurgusal olmayan kitaplara veya denemelere kıyasla, kurgusal hikayeler gibi basit anlatılarda daha benzerdir.

Araştırmalar, türün okuma şeklini etkilediğini gösteriyor. Aslında, farklı metin türleri özelleşmiş beyin ağlarına dayanır. Kurgusal hikayeler, beynin sosyal anlayış ve hikaye anlatımıyla ilgili bölgelerini harekete geçirir. Kurgusal olmayan metinler ise stratejik düşünme ve hedefe yönelik dikkati destekleyen bir beyin ağına dayanır.

Zorlu bir materyali okumak, pratik açıdan da dinlemekten daha kolaydır. Okumak, metin içinde kolayca hareket etmenizi, anlamakta zorlanıyorsanız belirli bölümleri tekrar okumanızı veya daha sonra tekrar ele almak üzere önemli noktaların altını çizmenizi sağlar.

Belirli bir noktayı takip etmekte zorlanan bir dinleyici, duraklayıp geri sarmak zorunda kalır. Bu, bir sayfayı taramaktan kadar hassas bir süreç değildir. Ayrıca dinleme akışını kesintiye uğratarak anlamayı engelleyebilir.

Yine de, gelişimsel disleksiden mustarip bazı kişiler için dinlemek daha kolay olabilir. Gelişimsel disleksi olan bireyler, yazılı kelimeleri doğru telaffuz etmek için yazılı dil bilgilerini uygulamada genellikle zorlanır. Bu, kod çözme olarak bilinen bir süreçtir. Dinlemek, beynin zor kod çözme süreci olmadan anlam çıkarmasını sağlar.

MATERYALLE ETKİLEŞİM

Dikkate alınması gereken bir diğer unsur da etkileşimdir. Bu bağlamda etkileşim, zihinsel olarak mevcut olma, aktif olarak odaklanma, bilgiyi işleme ve fikirleri halihazırda bildiklerinizle ilişkilendirme anlamına gelir. İnsanlar genellikle egzersiz yapmak, yemek pişirmek veya internette gezinmek gibi başka şeyler yaparken bir şey dinler. Bunlar, okurken yapılması zor aktivitelerdir.

Bir grup araştırmacı, üniversite öğrencilerinden kendi zamanlarında bir podcast okumalarını veya dinlemelerini istediklerinde, materyali okuyan öğrenciler sınavda dinleyenlere göre önemli ölçüde daha iyi performans gösterdi. Dinleyen öğrencilerin çoğu, podcast çalarken bilgisayarlarında tıklama yapmak gibi çoklu görev yaptıklarını bildirdi. Bu özellikle önemli. Çünkü dikkat etmek, okuduğunu anlamaktan ziyade dinlediğini anlamak için daha önemli görünmektedir.

Yani evet, dinlemek bir alternatif olsa bile okumak halen önemlidir. Her aktivite farklı bir şey sunar ve birbirinin yerine kullanılamaz. Öğrenmenin en iyi yolu, kitapları ve ses kayıtlarını aynı şeymiş gibi ele almak değil, her birinin nasıl çalıştığını bilmek ve dünyayı daha iyi anlamak için ikisini de kullanmaktır.

Bahadır Alemdar Haber7.com - Editör
Haber 7 - Bahadır Alemdar

Editör Hakkında

Trabzon’da dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Bahçelievler Anadolu Ticaret Meslek Lisesinde ‘Web Programcılığı’ bölümünden mezun oldu. Yüksek öğrenimini, Atatürk Üniversitesinde ‘Yeni Medya ve Gazetecilik’ mezunu olarak tamamladı. Gazeteciliğe ilk adımını 2011 yılında attı. 13 yıllık profesyonel meslek hayatında SEO içerik ve muhabirlik de dahil olmak üzere ağırlıklı olarak gündem, dünya, ekonomi, spor ve teknoloji kategorilerinde birçok haber ve röportaja imza atarak galeri ve video hazırladı. Bahadır Alemdar, meslek hayatına Haber7.com'da aktif olarak devam etmektedir.
YORUMLAR İLK YORUM YAPAN SEN OL
DİĞER HABERLER
Tepkiler çığ gibi büyüdü, ne yapacaklarını şaşırdılar! Netanyahu ve Trump'tan ilk açıklama
Toplantı sona erdi! Memur zammı için tarih verildi