Şanlıurfa’nın arkeolojik hazinesi: Haleplibahçe Mozaik Müzesi

Şanlıurfa’nın kalbinde, tarih ve sanatın büyüleyici bir uyumla buluştuğu Haleplibahçe Mozaik Müzesi, ziyaretçilerini zamanda bir yolculuğa çıkarıyor. Türkiye’nin en etkileyici mozaik koleksiyonlarından birine ev sahipliği yapan müze, Roma döneminin izlerini bugüne taşıyan eşsiz bir sanat geçidi.

EDESSA’DAN GÜNÜMÜZE UZANAN BİR MİRAS

Türkiye’nin en etkileyici mozaik seçkilerinin bir arada olduğu müze, 2007-2009 yıllarında gün ışığına çıkarılan Edessa Antik Kenti eserlerinden oluşuyor. Edessa, M.S. 6. yüzyıla kadar Haleplibahçe civarında hüküm süren bir Roma şehri. Bu şehrin keşfi aynı zamanda bölgenin tarihi zenginliğini gözler önüne seriyor.

SARAYDAN MÜZEYE UZANAN YOLCULUK

Kazılarda bir saray, hamam ve geometrik planlı bir villa ortaya çıkarılıyor. Bu yapıların zeminlerini süsleyen mozaikler, bugün Haleplibahçe Mozaik Müzesi’nin ana koleksiyonunu oluşturuyor. Her bir parça, dönemin yaşamını ve estetik anlayışını günümüze yansıtıyor.

TÜRKİYE’NİN KOLONSUZ DEV YAPISI

Müze sadece barındırdığı eserlerle değil, mimarisiyle de dikkat çekiyor. 6.000 metrekarelik geniş bir alana yayılan müze, 82 metre çapındaki kubbesiyle Türkiye’nin kolonsuz geçilen en büyük yapılarından biri olma özelliğini taşıyor. Bu devasa kubbe altında mozaikler, bulundukları yerde korunarak sergileniyor.

MÜZEDE SERGİLENEN ÖNEMLİ ESERLER

ORFEUS MOZAİĞİ

Müzenin en önemli eserlerinden biri olan Orfeus Mozaiği, ismini orta bölümünde bulunan ozan Orfeus figüründen alıyor. Bu eşsiz mozaik panosu M.S. 194 yılına ait, yani müzenin en eski tarihli kültür varlığı olma özelliğine sahip.

Panoda anlatılan kompozisyon da oldukça dikkat çekici. Panoda Frig başlıklı ozan Orfeus sağa dönük oturarak lir çalmakta. Solunda etçil hayvanlardan aslan, ayı, leopar ve domuz, sağında otçul hayvanlardan dağ keçisi ve at, sol üst köşede ise kuşlar, onun çaldığı liri dinlemekte. Ayrıca bu mozaik, bir zamanlar bir kaya mezarının tabanını süslemekteydi.

AVLANAN AMAZONLAR

Müzede bulunan bir diğer dikkat çekici kültür varlığı “Avlanan Amazonlar” mozaiği. Edessa villasının yer süslemesi olan bu mozaiğin, M.S. 5. veya 6. yüzyılda yapıldığı tahmin ediliyor. Mozaik, aslan, leopar ve kurt aylayan dört amazonu tasvir ediyor. Bu değerli pano dönemin görkem ve soyluluk kavramlarına dair somut bir delil olarak karşımıza çıkmakta.

KTİSİS MOZAİĞİ

Mozaiğin orta kısmında şehirlerin koruyucu tanrıçası ve Amazonlar Villası’nın kurucu olarak bilinen Ktisis yer alıyor. Ktisis, başının üstünde inci ve altın görünümlü taşlarla süslenmiş bir taç ve boynunda taşlarla süslü bir gerdanlık taşıyor. Küpesi de benzer teknikte yapılmış olup, altın halkalı ve oval inci görünümlü.

Ktisis, iki elinin parmaklarıyla göğsünün üstünde gri renkli ölçü aleti tutmakta. Bu ölçü aleti Roma ayak ölçüsü olup, yaklaşık 29.7 cm’dir. Ayrıca, Ktisis’in her iki tarafında omuz hizasında yeşil örtülü payeler tasvir ediliyor.

HİZMETKAR VE ZEBRA MOZAİĞİ

Taban süslemesi olarak kullanılan “Hizmetkar ve Zebra” mozaiğinin Roma dönemine ait olduğu bilinmekte. Panoda bir hizmetkar ve yanında yularından çekerek götürdüğü bir zebranın tasviri yer alıyor. Hizmetkarın sağ elinde bir ucunu omzuna yasladığı ve bahçe işçiliğini simgeleyen sarı bir sopa göze çarpıyor. Özellikle yapıldığı dönemin günlük yaşamına dair izler taşıyan mozaik panosu, Edessa geleneklerinin anlaşılması açısında büyük önem taşıyor.

AKİLLEUS’UN HAYATI MOZAİĞİ

Dikdörtgen ana panoda, Akhilleus’un hayatından kesitler betimleniyor. Bu mozaik panosunun villanın salonunu süslediği bilinmekte. Panoda, dadı kucağında bebek Akilleus, anne Thetis’in Akhilleus’un topuğundan tutarak ölümsüz olması için onu Styks Irmağı’na daldırması, Genç Akilleus’un annesine vedası, Akhilleus’un ömür ipliğini büken kader tanrıçaları Moira’lar, Akhilleus’un bilge at adam Kheiron tarafından eğitilmesi ve Akhilleus’un Troia Savaşı’na gidisini üzgün gözlerle izleyen Thetis betimleri yer alıyor.