Televizyon haberleri ve kullanılan dil: Gün geçtikçe tuhaf bir dil yaygınlaşıyor!

Muzaffer Şafak, tv haberciliğinde tuhaf bir dilin gün geçtikçe yaygınlaştığını dile getirirken konuyla ilgili iletişim fakültelerinin dikkatli olması gerektiğini söyledi.

Muzaffer Şafak'ın yazısı şu şekilde;

Türkiye’de yayın yapmakta olan Rtük lisanslı tematik Televizyon haber kanal sayısı toplam 12 adettir. bu sayıya majör program kanlarındaki haber kuşak yayını yapan T1 lisanslı HD ve SD yayın yapan 180 adet TV kanalını dahil etmeliyiz.

Ayrıca, internet ve internet portallarından yayın yapan 17 adet platform ve bu platformlardan yayın yapan kanalların sayısı dahil değildir onlarda dahil edildiğinde toplam sayının çok yüksek olduğu görülecektir.

Bu kadar çok haber kanalının diğer ülkelerde olmadığını görüyoruz. Bu kanalların finansmanı, giderlerinin karşılanması ise her geçen gün zorlaşmaktadır.

Bunun sonucu olarak haber dili, haber içerikleri, sunucular, spikerler, muhabirler, editörler, moderatörler, kameramanlar hülasa haberi oluşturan tüm paydaşların kalitesi bu nedenle her geçen gün azalmaktadır.

Deloitte araştırma raporlarında 2022 yılı son çeyrek verilerinde üretilen online reklam Televizyon için %40,3 bir önceki yıla göre artış % 12.80 Digital mecralar % 48.3 artış % 15.33 ulaşmıştır Online reklamların büyüklüğü Televizyon reklam büyüklüğünü geçmiş olduğu görülmektedir.

Bunu sonucu olarak haber kanalları ve internet yayınlarının kurucuları bu pazardan pay almak için yeni kanalları devreye almakta bir beis görmemektedir. Ancak bunun sonucu olarak arzın yükselmesi beraberinde yayınlardaki sunum tekniği , insan kaynakları ve diğer teknik kalite sorunlarını da gündeme taşımaktadır.

Özellikle sosyal medya ve internet üzerinden iletilen haber kanallarında biteviye verilen reklamlar ‘’Tıklamayı’’ arttırmak için sayfaların yenilenmesi başa döndürme, pop-up reklamların sürekli tekrar edilmesi , ‘’clik-bat’’ tıklama tuzaklarının oluşturulması, haber içeriği gerçek şekilde yansıtmadan yanıltıcı, alakasız, eksik ve yanlış bilgiyle merak uyandıran başlıkların oluşturulmasının artması , regülasyonların eksik takibi sonucunda izleyici ve okuyucuda isteksizlik yaratmaktadır.

Bu konuda Televizyonlardaki reklam kuşakları ve süreleri ile ilgili disiplinin internet mecralarında uygulanmadığını görmekteyiz. İlginç olan bu disiplinin yurtdışı mahreçli ancak Türkçe yayın yapan haber kanallarında görülmemektedir.

Özellikle internetten ve sosyal medyadan iletilen haber kanallarında izleyicilerin sabrı test ediliyor. Haberler başlıkları, haberlerin bölünmesi, merak uyandıracak başlıklar olmasına rağmen içerikle başlığın uyumsuzlukları, sayfaların refresh edilerek clikbat tekniğinin biteviye tekrarı, denetimin yeterli olmayışı nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

Televizyon mecralarından iletilen diğer majör ve T2-T3 klasmanındaki yayınlarda iletilen tematik haber kanallarında dil konusunda bir çok sorunun olduğu görülmektedir.

Özellikle moderatör diye tanımlanan, haberi yönetenlerin eleştirilmesi sanıyorum yerinde olacaktır.

Konuklarından aşağı kalmamak için iddialı yorumlar yapmaları , sözleri bölerek yada keserek konu bütünlüğünün kaybolmasına neden olmak , aşırı ve lüzumsuz özgüven, sözlerini el ve kol hareketleriyle güçlendirmeye çalışmaları, konuyu bağlamından koparan sorular, yeterli derinliğe sahip olmayan konukları çıkarmaları, yurtdışı meslektaşları gibi hazırlıklı olmamaları sayılabilir.

Ancak, çok sayıda haber kanalı bu yöntemleri bıkmadan biteviye tekrar ediyor. Aslında bu alanda profesyonel örnekler hayli çok.

İncelendiğinde; David Rubinstein, Walter Cronkite ve diğer benzerlerinde olduğu gibi, konusuna hâkim, doğaçlama yapmaktan kaçınan, sistematik, ufuk açan, analitik, fiziğinden çok sunumu ile ön planda olmaya çalışan kaliteli Moderatör örnekleri Avrupa ve Amerika’da program yapan çok sayıda yayın kuruluşunda yer alıyor.

Tüm bu olumsuzluklara kullanılan dil’i de ilave edersek sorunun daha büyük olduğu görülecektir. Bu konuda derlediğimiz kelimeleri sıralayacak olursak tuhaf bir haber dilinin gün geçtikçe yerleştiğini görüyoruz.

Bu konuda iletişim fakülteleri dikkat etmeli diye düşünüyoruz. İlginç ve hayli eğlenceli olanları aklınıza gelecektir.

‘’ şimdi İzmir’e uzanalım – Reklamlara gidelim – ‘’gibi onlarca uydurulmuş bir haber dili ortaya çıkmaktadır. İşin tuhafı ise izleyici bu dili sürekli duyması nedeniyle kanıksamaya başlaması şaşırtmaktadır.

Günümüzde Televizyon ve Radyolarda kullanılan dil’in bin kelimeyi geçmediği görülmektedir. İngiltere’de izleyici ve dinleyiciler doğru dil kullanımı için Televizyon ve Radyolara büyük önem veriyorlar.

2018 yılı Rtük Televizyon izleme eğilimleri kamuoyu araştırması raporu alıntısında, toplam 927 saatlik yayın kesitinde, 6 yayın tipi ve 9 program türünde 17 Radyo ve 40 televizyon kanalından alınan örneklerin 242 saati Radyo, 685 saati Televizyon yayınlarında olmak üzere 4 bin 598 adet hata olduğu bunların 3 bin 591 adedi ulusal kanallardaki dil yanlışları çokluğuna dikkat çekilmiştir. Ortalama her saat yaklaşık 14 adet dil yanlışları yapıldığı gözlemlenmiştir.

Umarız yayın kuruluşları, her geçen gün artan rekabetle baş edebilmeleri için yaşanan bu olumsuzlukları gidermede gayret sarf etmelidir.