Uzayda göz sağlığına Türk katkısı

Gözler sadece görmemizi sağlamıyor, aynı zamanda milyonlarca mikroorganizmanın yaşadığı hassas bir ekosistemi de barındırıyor. Bu mikroskobik yaşamın, dünya dışı koşullarda nasıl değiştiği ise bilim insanlarının yeni araştırma konusu.

Göz mikrobiyomu (gözle göremediğimiz yararlı mikroplar) ilk kez uzaya taşındı ve bu öncü çalışmada Türkiye’den bir uzman da yer aldı.

Medipol Acıbadem Bölge Hastanesi Göz Hastalıkları Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Uğur Tunç, göz mikrobiyomunun uzay ortamında incelendiği uluslararası SpaceOmix projesine katkı sunarak, gelecekte insan sağlığını uzayda korumaya yönelik önemli bir adım attı.

GÖZDE YAŞAYAN GÖRÜNMEYEN CANLILAR

Mikrobiyom, vücudumuzda yaşayan bakteri, mantar, virüs ve diğer mikroorganizmaların tümünü ifade ediyor. Genellikle bağırsak sağlığıyla anılsa da mikrobiyom göz yüzeyinde de bulunuyor. Dr. Tunç, "Yakın zamana kadar göz steril bir ortam olarak kabul ediliyordu. Ancak yeni nesil biyoinformatik analizlerle artık göz yüzeyinde yaşayan mikroorganizmaların DNA’sı tespit edilebiliyor" dedi.

GÖZ MİKROBİYOMU BOZULURSA NELER OLUR?

Göz mikrobiyomunun bozulması faydalı mikroorganizmaların azalması ve zararlı patojenlerin artmasıyla birlikte bazı göz hastalıklarını tetikleyebiliyor. Dr. Tunç, “Kuru göz, alerjik konjonktivit, üveit ve iridosiklit gibi hastalıklarla insan vücudundaki mikrobiyom dengesizliği arasında bağlantı olduğu düşünülüyor” diye konuştu.

GÖZ MİKROBİYOMU UZAY YOLCULUĞUNA ÇIKTI

Mart 2025’te SpaceX’in FALCON-9 roketiyle gerçekleştirilen FRAM-2 görevinde, göz mikrobiyomu ilk kez uzay ortamında incelendi. Polar yörüngede 5 gün süren yolculuk sırasında aynı kişilerden alınan göz mikrobiyomu örnekleri hem dünyada hem de uzayda saklanarak karşılaştırmalı analiz yapıldı. Dr. Tunç, “Bu proje kapsamında Suudi Arabistan, Belçika, Malta ve Florida’dan bilim insanlarıyla birlikte çalıştık. Projede ben asıl olarak göz mikrobiyomunun elde edilmesi ve analiz protokolünün oluşturulmasında görev aldım.” dedi.

UZAYDA MİKROORGANİZMA DAVRANIŞI NE SÖYLÜYOR?

Uzayda değişen yerçekimi, radyasyon ve atmosfer koşullarının mikroorganizmaların DNA ve protein yapıları üzerinde etkili olabileceği düşünülüyor.

Dr. Tunç, bu etkilerin gelecekte insan sağlığı için yeni kapılar aralayabileceğini vurgulayarak şöyle konuştu:

"Mikroorganizmalar yüksek yapılı canlıların küçük birer modeli gibi. DNA ve protein sentezi açısından bize çok benziyorlar. Uzayda mikrobiyomun davranışı, insan fizyolojisini anlamada çok önemli bir adım olabilir. Belki bugün kulağa uzak geliyor ama 50-60 yıl sonra uzayda uzun süre kalan insanların sağlık sorunlarını çözmek zorunda kalacağız. Göz mikrobiyomu da bu sorulardan biri olabilir."