8 yaşında sürgün edildiği noktada: Kırım’da soydaş buluşması... Geçmişe yürüdüler

• Haber7 - ÖZEL

Türkiye ve Özbekistan heyetleri, Kırım Tatarlarının yurt dışındaki soydaşlarıyla münasebetlerini geliştirmek üzere yarımadaya çıkarma yaptı. 17-20 Aralık 2025 tarihlerinde düzenlenen uluslararası sempozyumda kültür, tarih, sürgün hafızası ve soydaş bağları aynı masa etrafında ele alındı.

Haber7, soydaşları bir araya getiren etkinliği yerinde takip etti.

Program kapsamında düzenlenen yuvarlak masa toplantısında, Kırım Tatarlarının yurt dışındaki soydaşlarıyla ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik yürütülen çalışmalar ele alındı. Toplantıda, farklı ülkelerde gerçekleştirilen temasların sonuçları değerlendirildi.

Özerk Kırım Cumhuriyeti’nde resmi dilin Rusça, ikinci resmi dilin Tatarca olduğu, 2,5 milyonluk nüfus içinde 300 bin Kırım Tatarının yaşadığı bilgisi paylaşıldı. 75 kişilik parlamentoda 7 Kırım Tatar Türkü milletvekilinin yer aldığı aktarıldı..

OSMANLI MİMARİSİYLE YÜKSELEN CAMİ

Türkiye ve Özbekistan’dan gelen Kırım Tatar heyeti, programın ikinci gününde Simferopol’deki Cuma Camii’ni ziyaret etti. Heyet, Kırım ve Sivastopol Müslümanları Müftüsü Hacı Emirali Ablayev ile bir araya geldi.

Cuma Camii’nin 30 bin metrekarelik alanda inşa edildiği, ibadet alanının 2 bin 500 metrekare, avlu ve şadırvanla birlikte kapalı alan 5 bin metrekareye ulaştığı bilgisi paylaşıldı. Aynı anda 5 bin kişinin ibadet edebildiği caminin inşaatının Ukrayna dönemiyle birlikte tam 27 yıl sürdüğü kaydedildi. Cuma Camii’nin temelinin ilhak dönemiyle birlikte 2016 yılında atıldığı, 2023 yılında ibadete açıldığı belirtildi. Rusya'nın maddi himayesinde inşa edilen Cuma Camii'nin mimari, mühendislik çalışmaları ve inşaat malzemelerin Türkiye’den temin edildiği vurgulandı.

Ziyaret kapsamında düzenlenen görüşmede, soydaşlar arasındaki bağlar ve iş birliği başlıkları ele alındı. Kırım ve Sivastopol Müslümanları Müftüsü Hacı Emirali Ablayev, “Ne olursa olsun, gurbette vatan hasreti çekiyorlar. Ruhları vatanda olmayı arzuluyor. Elbette Yüce Allah dönmek isteyenlere yardım eder. Biz de onlara ‘Gelin, hoş geldiniz’ diyerek yardımcı olacağız.” sözlerini sarf etti.

Müftü Ablayev’in 1999 yılından bu yana 26 yıldır görevde bulunduğu öğrenildi.

AHMET HAN’A DUA

Heyet, Simferopol’de iki kez Sovyetler Birliği Kahramanı olan efsanevi pilot Ahmet-Han Sultan’ın anıtını ziyaret etti. Merasimde dualar edildi, çiçek bırakıldı.

8 YAŞINDA SÜRGÜN EDİLDİĞİ YERDE

Programın en dikkat çeken duraklarından biri, 18 Mayıs 1944 Kırım Tatar Sürgünü kurbanları anısına Siren kasabasında inşa edilen abide külliyesi oldu.

Sürgünün canlı şahitlerinden Özbekistan Kırım Tatar Diasporası kanaat önderi Şevket Osmanov yaşadıklarını şu sözlerle aktardı:

“Ben 8 yaşındayken, şu an bulunduğumuz bu yerden annem ve biz üç kardeşi vagonlara bindirip Özbekistan’a götürdüler. Babam ise 1943 yılında cephede hayatını kaybetmişti.”

Özbekistan Cumhuriyeti Avdet Kültür Merkezi Başkan Yardımcısı Zakir Adzhiosman, “Kader tarihi vatanımı tekrar ziyaret etmemi istedi. Siren, dedemin köyüdür. Dedem, ninem ve annem buradan sürgün edildi.” dedi.

Resmi verilere göre, 18 Mayıs 1944’te 238 bin 500 Kırım Tatarı sürgün edildi. Sürgün 22 gün sürdü. Küçük vagonlara 60 ila 200 kişi bindirildi, yollarda 8 bin kişi hayatını kaybetti.

90’lı yıllardan itibaren başlayan yurda dönüş sürecinde yaşanan toprak sorunlarının, ilhak sonrası yayımlanan kararnamelerle aşıldığı belirlendi. Devlet tarafından yürütülen rehabilitasyon programı kapsamında son 10 yılda 978 yeni dairenin ihtiyaç sahiplerine teslim edildiği saptandı.

GASPIRALI’NIN MATBAASI ARTIK MÜZE

“Dilde, fikirde, işte birlik” sloganıyla Türk dünyasının kalbine yerleşen Kırım Tatarı fikir adamı İsmail Gaspıralı’nın mezarına çiçek bırakan heyet, büyük münevverin matbaa olarak kullandığı binada hayata geçirilen müzeyi yerinde inceledi. İsmail Gaspıralı’ya yuva olan binaların, yakın gelecekte yeniden eğitim yuvası olması için gayret edildiği bildirildi. Gaspıralı’nın matbaasının hemen yanındaki evinde günümüzde yerleşimcilerin yaşadığı kaydedildi.

Türkiye Kırım Bilim ve Hayır Derneği Başkanı İsmail Hakkı Temizkök, İsmail Gaspıralı’nın Kırım Tatar halkının bilim önderi olduğunu söyledi.

RESTORASYONA 4 MİLYAR

Han Sarayı ve Zincirli Medrese gibi sembol yapılar, heyetin kültürel inceleme rotasında yer aldı. 1700’lerden bu yana harabe olan Han Sarayı’nın restorasyonu için 4 milyar rubleden fazla finansman (güncel kurla yaklaşık 2 milyar TL) ayrıldığı öğrenildi.

Program, uluslararası yuvarlak masa toplantısında kabul edilen ortak kararla sona erdi. Heyet, kültürel iş birliğinin sürdürüleceğini ve ulusal faktörlerin ülkeler arası ilişkileri germek için kullanılmasına karşı olduklarını bildirdi.