İslamiyeti hızla yayan gölge oyunu

Asya'daki birçok ülke gibi İslamiyet'in kökeni Hz. Muhammed dönemine ve sahabelerine dayanıyor. Ülke İslamiyet'le çok eski dönemlerde tanışmış ancak kitleler halinde kabulü çok daha sonra olmuş.

Ülkede İslamiyet'in hızlı yayılmasında ve gelişmesinde Endonezya'nın asırlardır süren gölge ve kukla sanatı "Wayang" geleneğinin büyük bir payı var.

Hindistan kökenli bir oyun olan Wayang oyununda İslamiyet öncesinde Hint efsaneleri anlatılırken, İslamiyet'in ardından İslam'a ait unsurlar, iyilik, kötülük ve güzel ahlak halka anlatılmış ve insanlar kitleler halinde İslamiyeti kabul etmeye başlamış.

Endonezya 1945 yılına kadar Hollanda'nın sömürgesi olarak kalmış. Binlerce adadan oluşan ülkede birçok sultanlık bulunması ve bunların Müslüman olması nedeniyle İslamiyet ülkenin bağımsızlığında büyük bir rol oynamış. Zira 250 milyonluk dev ülke "din ve dil birliğini" sağlayarak uluslararası arenada tam olarak bağımsızlığını kazanmış.

İstiklal Camisi

Ülkede dünyanın en büyük dördüncü camisi olan ve 200 bin kişinin aynı anda ibadet edebildiği İstiklal camisinin Endonezya'nın bağımsızlık ve hürriyet abidesi olduğu kaydediliyor. Caminin inşasında en dikkat çeken unsur, mimari yapısındaki her unsurun İslami kaideleri yansıtması.

Dünyanın en kalabalık Müslüman ülkesi Endonezya demokratik bir devlet yapısına sahip ve baskın unsur Müslümanlar. Dolayısıyla Müslümanlar ülke yönetimi ve sosyal hayatta oldukça etkili.

Devletin doğrudan müdahil olduğu ve maddi desteğiyle inşa edilen İstiklal Camisi dışında ülkedeki hiçbir caminin devletle organik bir bağı bulunmuyor.

Camilerin ihtiyaçları ve çalışanlarının gelirleri cami cemaati ve bağlı bulundukları dernek ve vakıflar tarafından karşılanıyor.

Ülkede camiler ve din adamları, sosyal yaşamda etkin bir role sahip. Zira her cami kendi bölgesinin toplanma merkezi ve dini kurumlar Müslümanların doğumundan ölümüne hayatın her alanında etkili.

Endonezya'da camiler sadece ibadethane olarak değil aynı zamanda yoksullar ve seyahat edenler için misafirhane ve barınma yeri olarak da kullanılıyor. Camilerde, kadınlar da erkeklerden bağımsız olarak dini, sosyal ve kültürel program ve organizasyonlar yapabiliyor.

Dini ve milli eğitim sistemi

Ülkede dini eğitim devlet tarafından teşvik ediliyor ve eğitim sisteminde de büyük yeri bulunuyor.

Endonezya'da iki ayrı eğitimi sistemi tatbik ediliyor ve bunlar Milli Eğitimi Bakanlığı ve Din İşleri Bakanlığı çatısı altında yürütülüyor.

Din İşleri Bakanlığı çatısı altındaki eğitim sistemi milli eğitim müfredatını uygularken, bir taraftan da İslami ilimler üzerine eğitim veriyor. İbtidaiye, saniye ve aliye olarak üç aşamada öğrenci yetiştiriyor.

Aynı zamanda bu bakanlık ülkedeki medreselerin de eğitiminden sorumlu ve bu müesseseler sarf nahiv (Arapça dilbilgisi), Arabi ilimler temelinde fıkıh, hadis, kelam ve hafızlık gibi İslami ilimler üzerine eğitim veriyor.

Ülkede öğrenciler hangi eğitim sisteminden mezun olursa olsun geçerli bir diplomaya sahip oluyor.

Endonezya'da binlerce medrese ve milyonlarca da medrese talebesi olduğu ifade ediliyor. Ülkede birçok medresede talebeler ağırlıklı olarak ücretsiz eğitim alıyor.

Yetkililer ülkede bazı medreselerin zaman içerisinde büyük şöhrete kavuştuğunu ve daha da modernleşerek devlet kadrolarına personel yetiştirdiğini aktarıyor.

İslami kurumlar

Endonezya'da İslami kurallar ülkede kurumlaştırılarak uygulanıyor. Bunların en dikkat çekeni, zekat dağıtılmasından sorumlu ve faal olarak çalışan Zekat Kurumu.

Ayrıca, Devlet Başkanının da halka örnek olmak için her yıl zekatını bu kuruma verdiği belirtiliyor.

Ülkede "helal gıda" denetimi de yine başka bir kurum tarafından yapılıyor ve helal sertifikalandırma sistemine büyük bir önem veriliyor. Helal sertifikası Meclis-i Ulema tarafından verilirken, Endonezya'da helal gıda bir mecburiyet değil hassasiyet olduğuna dikkat çekiliyor.

Osmanlı etkisi

Asya'da birçok ülkede olduğu gibi İslamiyet'in yayılmasında Osmanlı Devleti tesiri Endonezya'da da yoğun bir şekilde hissediliyor.

Bölgedeki tüm ülkelerde olduğu gibi Endonezya'nın da Osmanlı ile köklü ve manidar hikayesi var. Osmanlı Devleti ile Türkiye'ye büyük bir muhabbet duyuluyor.

Tarihte, Endonezya'da diğer Asya ülkelerinden farklı olarak, şu anda başkent Cakarta'yı da içine alan Java Adası'nın bulunduğu Mataram Sultanlığı, 16. yüzyılda Osmanlı Devleti'ne bağlılığını ilan etmiş. Java Adası'nın ardından bugün Endonezya'yı oluşturan birçok ada sultanlığı da Osmanlı Devleti'ne bağlılıklarını bildirerek hamiliğini kabul etmiş.

O döneme ait kaynaklarda da bu konudan söz eden birçok vesika bulunuyor. Dönemin Açe Sultanı Alaüddin'in, Kanuni Sultan Süleyman'a gönderdiği bir mektupta "Açe sizin köylerinizden biridir ve ben de hizmetkarlarınızdan biriyim" ifadeleri binlerce kilometre uzaklıktaki sultanlıklardaki Osmanlı Devleti etkisini gözler önüne seriyor.

Kaynaklarda bölgenin Osmanlı devleti nezdinde önemli bir ticari ve askeri üs olduğunu da belirtiliyor. Bölgeye askeri yardımlarda bulunan Osmanlı Devleti, Kanuni Sultan Süleyman devrinde Kaptan-ı Derya Sinan Paşa'yı güçlü bir donanmayla buraya gönderip, halkın Portekizlere karşı mücadelesinde büyük destek vermiş. Hatta Osmanlı yöneticileri bölgeye doğrudan askeri ve lojistik destek sağlamış.

Osmanlı Devleti tarih boyunca bu ada ülkelerinde askeri ve ticari yardımların yanısıra bölgedeki eğitimin gelişmesine de büyük katkı sunmuş. Şu anda Endonezya'yı oluşturan Sumatra Adası'ndan, Java ve Açe Adalarına kadar birçok bölgeden kendi topraklarına burslu öğrenciler getirip onların eğitimini sağlamış.

Ülkede Türkiye etkisinin büyük olduğu yetkililer tarafından da sık sık vurgulanırken, Türkiye'de eğitim alan Endonezyalı Müslümanlara ülkede önemli devlet kademelerinde görev veriliyor. Yetkililer Türkiye'de eğitim alanların ayrı bir prestij ve ayrıcalığa sahip olduğuna işaret ediyorlar.