Yönetmenini çıldırtan terör filmi

Belma Akçura'nın haberi

Terör örgütü PKK'yla mücadele kapsamında, 1998'de bir araya gelen devletin güvenlik ve istihbarat birimlerinin bir belgesel film hazırlattığı ortaya çıktı. 2000'de 102 bin dolara tamamlanan 'Terör Çıkmazı' adlı filmin, terör ortamı ortadan kalktığı gerekçesiyle gösterime girmediği anlaşıldı.

Mesut Yılmaz hükümetinin gensoruyla düşürüldüğü, yeni hükümet arayışlarının olduğu bir dönem... Terörist Abdullah Öcalan Roma'da... Böyle bir ortamda devletin ilgili kurumlarından temsilciler bir araya geldi.
27 Kasım 1998'de temsilcilerden oluşturulan bir kurul, PKK'ya karşı bir eylem planı hazırlar. Plana göre, Öcalan'ın yakalanmasından sonra PKK'nın özellikle Avrupa'da muhatap bulma ve siyasal kimlik kazanma uğraşına karşılık kanlı bir örgüt olduğu anlatılacaktı.

Bu amaçla içinde PKK terörünün de yer alacağı, dünyadaki terör olaylarını konu olan belgesel bir film yapılmasına karar verildi. Belgesel için devletin bütün olanakları seferber edilecek, ama film bağımsız bir kanaldan hazırlanacaktı.
Yönetmen bulma

Öcalan'ın yakalanmasıyla ilgili süreci dikkate alan bu kurul, filmin en kısa zamanda bitirilmesini planladı, ancak, yönetmenin kim olacağına bir türlü karar veremedi. Önce TRT'den ayrılmış Mukadder Kızılca'nın adı ortaya atıldı. Güvenlik soruşturması gündeme geldi, ancak, 'Sınav yapmıyoruz, işi teslim edip gidecek' denilerek itiraz edildi.
Ardından, oybirliği ile Kızılca'nın filmi yapmasına karar verildi. Kızılca ile ön görüşme yapıldı ve konu 3 Haziran 1999 tarihli toplantıda gündeme alındı. 7 Temmuz 1999'da da Kızılca ile protokol yapıldı.
Protokol hükümleri çerçevesinde, filmin bedelinin üçte biri tutarında olan 34 bin dolar 13 Temmuz 1999'da yönetmene ödendi ve yönetmenden filmi üç ayda bitirmesi için teminat alındı.

Prof. Öke yazdı

Filmin ön metnini Prof. Dr. Mim Kemal Öke kaleme aldı. Filmin konusunun da kurul tarafından oluşturulmasına karar verildi. Ancak, bir araya gelen alt komite üyeleri, her toplantıda 30 dakikalık belgeselin 9 sayfalık ön metni üzerinde oynayınca metin 33 sayfaya çıktı.
Senaryoya esas teşkil edecek olan ön metin hakkındaki kurul üyelerinin görüşleri film yapımcısına bildirildi. Bu arada üyeler zaman kaybının önlenebilmesi için artık müdahalelere son verilmesinin isabetli olacağı konusunda uyarıldı.

Senaryoya ekleme

Üç ay geçmiş kurul kendini filme iyice kaptırmıştı. Kızılca'dan alınan film metnine, kurul üyelerinden alınan görüşler doğrultusunda yeni unsurlar eklendi. Terörizmin tarihi gelişimi, Med TV, Asala terörü, terörizm-uyuşturucu bağlantısı gibi bazı konulara daha ayrıntılı yer verildi. Yapımcıya metinden çıkartılması telkin edilen hususlardan bir kısmının muhafaza edildiği görülünce, metinde, bazıları aşağıda yer alan değişikliklerin yapılması istendi:

Sayfa 5: 'Kürt gruplar...' ifadesinin çıkarılması, cümlenin 'PKK' şeklinde başlaması,

Sayfa 6: '1990'larda ise terörün boyutu değişmiş 'etnik milliyetçilik' öne çıkmıştır...' ile başlayan ve 'PKK, özde ırkçı bir mücadeleyi temel almıştır' ile biten paragrafın metinden tamamen çıkarılması,

Sayfa 11: 'PKK ayrılıkçı terörü' yerine 'PKK bölücü terörü' ifadesinin kullanılması ve metinde yer alan tüm 'ayrılıkçı' ibarelerinin 'bölücü' olarak değiştirilmesi,

Sayfa 14: 'PKK, ETA ve IRA gibi...' ile başlayan paragrafın metinden tamamen çıkarılması,3

Hani bayrağımız!

Yönetmen bir ayda filmin kaba montajını tamamladı. Ancak, kurul üyeleri senaryo çalışmalarında gösterdiği titizliği kaba montajda da gösterdi. Kurul, filme yeni sahneler ekledi, bazı sahneleri çıkarıp, defalarca müdahale etti ve görüşmelerde şu diyaloglar geçti:

Ne bu!

Hani içinde dalgalanan bayrağımız?

Anıtkabir'i de koy.

İsrail yapımı gibi kardeşim, bizimkini biraz daha vurgula.

Bunu koymuşsun ama bu büyükelçimize Paris'te sıkıntı yaratır.

Bizi fazla işlemişsin kısalt.

Bizimki az olmuş uzat!

Bir ay sonra. Yönetmen kurul üyelerinin istediği her şeyi harfi harfine not almış, eklemiş, kısaltmış, düzeltmelerini yapmış bir şekilde üyelerin karşısına çıkar. Filmin kaba montajını yeniden sunar:

Bizimki az olmuş uzat!

İsrail'i çıkart, Filistin ile işler iyi gidiyor.

Mısır'daki patlamayı katma. Yakında toplantı var.

Bayrağı Anıtkabir ile birlikte göster.

Eski Başbakan'ın konuşmasını çıkar, yenisini koy.

Bayrağı öne al

Bir ay sonra... Yönetmen istenen düzeltmeleri yaparak yeniden kurulun karşısına çıkar.

Bayrak, neden Anıtkabir'in arkasında görünüyor?

Efendim siz geçen sefer öyle dediniz ya.

Sen öne al

Peki.

Hani, Tel Aviv'deki alışveriş merkezine düzenlenen patlama?

Efendim, geçen sefer sizin yerinize katılan kişi çıkartmamı istedi.

Sen koy onu yeniden.
Bir ay sonra yönetmen, istenen değişiklikleri yaparak, yeniden kurulun karşısına çıkar.

Oğlum bu ne?

Ne, ne efendim?

Evladım, askerler hep tören kıyafetleriyle pırıl pırıl... Çarpışan asker böyle mi olur? Sen hiç savaş filmi seyretmedin mi?

Bu bayrak da böyle önde dalgalanmıyor. Sen onu yine arkaya koy!


Rafa kaldırıldı

Yönetmen filmi zamanında bitiremedi. Kurul üyeleri yaptıkları müdahaleler nedeniyle filmin zamanında bitirilemediğini tutanaklara geçti ve teminatı kaldırıldı. Bu arada, filmin prodüksiyonunu üstlenmesi için bir vakıfa başvuruldu, ancak, vakıf yöneticileri filmi izlediklerini, bazı çekinceleri bulunduğunu bildirerek bu teklifi kabul etmedi.
25 Mayıs 2000'de kurul filmin, 'Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin prodüksiyonu olarak çıkarılmasına karar verdi. Ancak, merkez üyelerin bir türlü bir araya gelememesi nedeniyle bu konu da kesinleşemedi.

Filmin adı: Terör Çıkmazı

12 Haziran 2000'de Türkiye'de ve dünyada terörizm konusundaki filmin montajı, seslendirmesi ve müziği tamamlanıp, jenerikte teşekkür edilecek şahıslar belirlendikten sonra kurul filmin adını koydu: 'Terör Çıkmazı'.
Böylece, Kasım 1998'de gündeme alınan, Temmuz 1999'da resmileşen film, Haziran 2000'de bitirilebildi. Film 2000'in ortalarında bittiğinde, Türkiye'de terör gündemden düşmüştü. Bunun üzerine 102 bin dolar harcanan film, 'müteakip hadiselerde kullanılmak üzere' gündemden kaldırıldı.

Milliyet