Selimiye Camii'nde restorasyon gerçeği... Kubbe tartışmasına son nokta! O fotoğraf sahte

• Haber7 - ÖZEL

Osmanlı’nın ve dünya tarihinin en büyük mimarları arasında öne çıkan Mimar Sinan’ın “ustalık eserim” dediği Edirne’deki Selimiye Camii’nin restorasyonu devam ediyor.

Türk İslam mimarisinin en ihtişamlı eserlerinden Selimiye Camii’ndeki restorasyonda kubbe ve yazı-tezyinat alanlarına yoğunlaşılıyor. Caminin 4 minaresinin taş onarımları ve temizlikleri de tamamlandı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Kasım 2021’de başlayan restorasyon kapsamında, caminin ana kubbesini süsleyen mevcut kalem işi ve hatların değiştirilerek, Mimar Sinan dönemindeki 16. yüzyıl tezyinat anlayışına uygun şekilde yeniden düzenlenmesi hedefleniyor.

Fakat Selimiye Camii'nin mevcut kubbe ile restorasyon kapsamında onaylanan proje arasındaki farklılıklar ihtilaf konusu oldu.

Sosyal medya platformlarında başlayan, bazı ünlü simaların da katıldığı tartışmada “Kubbeye badana çekildiği” yönünde eleştiriler yöneltildi.

TEK TEK CEVAPLANDI

Mimar Sinan’ın ustalık eseri Selimiye Camii’ndeki restorasyon, kubbe tezyinatındaki tahrifi gün yüzüne çıkardı. Yetkililer, 16. yüzyıl özgünlüğüne dönmek için 19. yüzyıl ve sonrasındaki eklentileri temizlediklerini açıkladı.

Selimiye Camii Tetkik Heyeti, kubbedeki mevcut değişimin, Mimar Sinan’ın sadelik ve zarafet anlayışına dönüş olduğunu belgeledi. Mimar Sinan’ın diğer eserlerindeki sade kubbe şemasını referans alındığı ortaya konuldu. Dolaşımdaki sahte görsellerle kamuoyunun kasten yanıltıldığına değinildi. Restorasyon projesinin UNESCO Nara Belgesi’ne uyumlu olduğunun altı çizildi.

İşte Selimiye Camii restorasyonuyla ilgili gerçekler...

MİMAR SİNAN’IN MİMARİ DOKUSUNA GERİ DÖNÜŞ

Selimiye Camii Tetkik ve Tahkik Heyeti’nden yapılan bilgilendirme paylaşımlarına göre, restorasyondaki ana gayenin, Mimar Sinan’ın mimarî dehasının üzerine sonradan örtülen perdeden kurtarılarak yeniden gün yüzüne çıkarmak olduğun altı çizildi.

Öncelikle Mimar Sinan’ın ilk eserinde sadelik ve zarafet yer aldığı vurgulandı. Daha sonra gerçekleştirilen 4 restorasyonla Selimiye'deki mimari dokunun değiştiği belgelerle gözler önüne serildi.

Heyete göre, Mimar Sinan’ın eserinde kubbe süslü bir tavan değil, mimarinin nefes aldığı ve gökyüzünü simgeleyen bir ışık kaynağıydı. Sadelik, mühendislikle birleştirilerek ışığın süslemeler tarafından esir alınmasına izin verilmedi.

Müezzin mahfilinde olduğu gibi, göz hizasındaki detaylar en zengin süslemelerle donattı. Mimar Sinan’ın, zengin tezyinatın yerinin nerede durması, mimarinin nerede konuşması gerektiğini iyi bildiği hatırlatıldı. Yekpareliğin bütünlük ve çelişkisizliğin esas olduğu belirtildi.

Bu anlayıştaki Mimar Sinan’ın inşa ettiği kubbesinin yarısının Tebrizli Acem Mani’nin bozulmuş klasiği, diğer yarısının ise İtalyan barok mimarisi olamayacağına dikkat çekildi.

4 CAMİ 4 ÖRNEK

Mimar Sinan’ın Selimiye Camii ile birlikte 16. yüzyılda projelendirdiği 4 caminin kubbe örnekleri, Selimiye projesine ışık tuttu.

Mimar Sinan’ın kubbe tezyinatına dair en önemli örnekliği teşkil eden eserler şöyle sıralandı:

• Rüstem Paşa Camii,

• Mesih Ali Paşa Camii,

• Kılıç Ali Paşa Camii,

• Manisa Muradiye Camii.

Bu eserlerin tamamında klasik Mimar Sinan kompozisyon şemasının hakim olduğu belirtildi. Mimar Sinan eseri 4 caminin tamamının kubbesinin sade dekorda yer aldığı, kubbe ve yarım kubbelerin doluluk-boşluk dengesi açısından ahenkli olduğu ifade edildi.

SAHTE FOTOĞRAFLA KARALAMA KAMPANYASI

Heyet bildirisinde, organize bir şekilde kamuoyunun kasten yanıltılmak istendiği, bu kapsamda sahte bir kubbe görselinin dolaşıma sokulduğu ifade edilerek şu bilgiler sıralandı:

• -Sahte görselde, projeye konu kubbenin mimarisiyle oynanarak çarpık perspektif kullanıldı.

• -İki ana kubbedeki göbek yazısı küçültüldü.

• -“Uydurulduğu” söylenen fakat aslında yarım kubbelerden alınarak ana kubbeye taşınan zarif rumi tığ desenleri kazınmış gibi yansıtıldı.

• -Yarım kubbelerdeki özgün Mimar Sinan dönemi tezyinatı ile aralarındaki mukarnaslara müdahale edilmemesine rağmen, sahte görselde tamamen yok edilmiş gibi gösterildi.

CAMİDEKİ MİMARİ DOKUYU BOZAN RESTORASYONLAR

İhtilafa konu kubbeyle ilgili Selimiye Camii Tetkik ve Tahkik Heyeti’nden bilgilendirici görüntü ve bilgiler yayınlandı.

Selimiye Camii’nin restorasyon tarihçesine vurgu yapıldı.

Buna göre, Sultan 2. Selim döneminde Mimar Sinan tarafından 1575 yılında inşa edilen Selimiye Camii tarih boyunca 4 kez restorasyon gördü.

İşte ayrıntılar...

3 ASIR SONRA İLK İŞLEM

Selimiye Camii’nin kubbesine ilk müdahale Sultan 2. Mahmud devrinde 1808 yılında yapıldı. Kubbe yazısı ve rengi değiştirildi. Mavi zemin üzerine yazılı İhlas Suresi nakşedildi.

İKİNCİ MÜDAHALE BATI ESİNTİSİYLE

1839 ile 1861 yılları arasında Selimiye Camii’ne ikinci müdahale gerçekleştirildi. Batı tarzı Barok mimarinin yaygınlaştığı Sultan Abdülmecid döneminde camideki fil ayakları da dahil iç mekanlardaki bütün çıplak yüzeyler alçı sıva ile kapatıldı. Barok üslupta desenlerle süslendi. İtalyan Mimar Fossati’nin öncülüğündeki onarımda, Hasan Çelebi’nin eseri olan yazılar değiştirildi. Edirneli Hattat Mustafa Nakşi, orijinal yazıların üslubunda değişikliğe gitti.

ABDÜLHAMİD DEVRİNDE ÜÇÜNCÜ RESTORASYON

Selimiye’nin kubbesi Sultan 2. Abdülhamid döneminde 1883 tarihinde bir tamir daha geçirdi. İç kubbe ve harem avlusu tamir edildi. Sultan Abdülmecid devrinde değişikliğe uğrayarak orijinalliği kaybolan kubbe tezyinatının “korunmasına” yönelik ferman, Sultan Abdülhamid Han tarafından yayınlandı.

DEFORMASYONUN TARİHİ BELGESİ

Bu dönemde yapılan değişiklikler, Michailides Andrinople tarafından 1884’te çekilen Selimiye Camii kubbesine ilişkin fotoğrafta net olarak görülüyor. 16. yüzyıla özgün kalemişi parçaları olan desenlerin bütün yüzeyinin üstünün sıvanarak, üzerine 19. yüzyıl barok üslubu uygulandığı bariz şekilde görüntüye yansıyor.

CUMHURİYET DÖNEMİNDE KAZINDI

Selimiye Camii’ndeki barok desenler Cumhuriyet döneminde kazındı. 1956 yılındaki onarımlarda, büyük ölçüde dökülen kubbe sıvaları tamir edilerek sıva raspaları yapıldı.

1979 yılında tezyinat restorasyon kararları kapsamında, kıble cephesinde bulunan barok panolar ihya edildi. Ana kubbede ise orijinal süslemeler eski fotoğraflara göre tamamlandı,

1983-1985 yıllarına kadar sarkan onarımda cami içinin ana kubbe dahil tamamının sıva raspası, sıvası, badanası ve kalem işleri yapıldı. Cami içindeki bütün yazılar yeniden yazıldı.

BUGÜNKÜ KUBBE 1980’LERİN ESERİ

Ana kubbe, sıva ile kaplanarak mevcut 19. yüzyıl desenleri üzerinden tamamlama yapılarak yazılar yeniden yazıldı.

Cami ana girişinin sağ tarafındaki yarım kubbe dışında bezeme restorasyonu, ana kubbe gezinti seviyesine kadar tamamlandı.

Günümüzde tartışma konusu olan Selimiye Camii’nin ana kubbe görüntüsünün son hali, 1979-1985 tarihleri arasında gerçekleştirilen işte bu çalışmada ortaya çıktı.

UNESCO VURGUSU

Selimiye Camii’ndeki son restorasyon çalışmaları 2021 yılında başladı.

Mimar Sinan’ın eseri olarak 16. yüzyıla ait olduğu belirlenen desenler belgelendi.

Selimiye, 2011’den beri UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor. Bu statünün korunması için yapının özgünlüğü ve bütünlüğünün zarar görmemesi gerekiyor.

Mevcut projede, Dünya Mirası Sözleşmesi’ndeki Nara Özgünlük Belgesi’ne uyumlu olarak faaliyet yürütüldüğü vurgulanıyor.

Böylelikle Selimiye Camii’nin yeni restitüsyon projesinin UNESCO Dünya Mirası Uygulama Rehberi ve Nara belgesinin özgünlük ilkeleri gözetilerek hazırlandığı vurgulanıyor.

Kubbe ve yarım kubbe tezyinatının bütüncül anlayışla ele alınması gerektiği, bu öğelerin birbirinden bağımsız olarak değerlendirilmemesi gerektiği kaydediliyor.

Selimiye Camii'nin restorasyonuyla ilgili gerçeklerin tafsilatlı şekilde izah edildiği video: