Neden Örümcek adam olmak istiyorlar?

 Kim bu Örümcek Adam? Çocukları büyülen bu senaryoyu kısaca hatırlayalım isterseniz. Peter bir lise öğrencisi. Bir gün okul gezisinde Peter ve arkadaşlarına gösterilen genetik olarak değiştirilmiş örümceklerden bir tanesi Peter'i ısırır. Bu ısırma Peter'in DNA'sına etki eder ve kısa zamanda Peter olağanüstü yetenekler kazanmaya başlar. Bir örümceğin kuvvetinin ve esnekliğinin yanı sıra ESP (örümcek hisleri) yeteneğini de elde etmiştir. Ve bu günden sonra bu yeteneğini kullanmaya başlar. Film özetle bu şekilde kurgulanmış.

Örümcek Adam deyince akıllarına ne geliyor?

Ö (yaş 6): Ağları var. İnsanları tutabiliyor. Çok güçlü.

S (yaş 6): Çok değişik giyiniyor. Her istediğini yapabilir.

İ (yaş 5): Benim de Örümcek Adam gibi elbisem var. Ağlarım da var; ama ben atmıyorum.

N (yaş 4): - Onu çok seviyorum. Elinden ipler uzanıyor. O da bu iplerle duvarlara tırmanıyor.

- İpler nerede?

- Parmaklarından çıkıyor.

S (Yaş 6): Spider Man onun adı. Hem çok iyi hem de güçlü. Keşke babamın da ağları olsaydı.

B (yaş 5): - Hiç seyretmedim; ama seviyorum.

- Peki nereden tanıyorsun?

- Arkadaşım tanıştırdı. Örümcek Adam çantası var arkadaşımın.

A (yaş 6): En çok ağlarını seviyorum. Babamla Örümcek Adamcılık oynuyoruz, annemi kurtarıyoruz.

Nereden kaynaklanıyor bu sevgi?

Güç cazibeyi arttırıyor

Bazı çocuklarda ve özellikle erkek çocuklarda güç öğesinin baskın olduğu görülür. Kahramanın güçlü oluşu ve amacına daima kolaylıkla ulaşabilmesi kahramanın cazibesini artırmaktadır. Çocuk bu filmle güç ihtiyacını bir nevi özdeşim kurarak ve hayalen yaşayarak tatmin etmektedir. Ayrıca film de güç somut bir cisme bağlanmış (ağlara). Yani gizli fark edilmeyen bir güç değil, sebebi anlaşılabilinen bir güç. Bu sebeple çocuğun kahramana ve dolayısıyla yaşananlara olan inancı artmaktadır.

Çocuk bu filmde kendini kahramana yakın hissediyor

Çocukların izledikleri çizgi filmlerin veya filmlerin bir çoğunda güçlü olan varlıkların insan olmadıkları farklı yaratıklar oldukları görülür. Bu çocuğun kahramanla yoğun olarak özdeşleşmesini engeller. Ancak Örümcek Adam ve benzeri filmler olayı yaşayan, güçlü olan ve diğer insanlardan farklı olan aslında sıradan bir insanda. Örümcek adam filmindeki Peter de bir öğrenciyken başından geçen bir olay neticesinde olağanüstü yeteneklere sahip oluyor. Bu durum da çocukta 'neden olmasın, ben de belki böyle olabilirim' düşüncesini oluşturuyor. Bu durum çocuğun film kahramanı ile özdeşim kurmasına neden oluyor. Bu anlamda olay değerlendirildiğinde Pokemon, Beyblade tarzı çizgi filmlerden daha sakıncalı olduğu düşünülebilir.

Olağanüstü yetenekler ve sıra dışı olaylar

Ağlar, duvara tırmanma vs.. normalde yaşanmayan durumlar… Bütün bunlar çocuğun ekrana kilitlenmesine neden oluyor. Çünkü çocuklar bu şekilde hem eğleniyorlar, hem de daha önce güncel yaşamda karşılaşmadıkları durumlar olduğu için neden -sonuç ilişkisini kuramıyorlar. Ve hep yaşanan olayların devamını ya da sonunu merak ettiklerinden merakla seyrediyorlar.

Aile içi kopukluk

Özellikle baba ile diyalog azlığı veya baba ile yaşanan diyalog problemleri. Evet çocuk Örümcek Adam ve benzeri bir kahramanı model almışsa bunun temelinde babasını tam bir model olarak görmeyişi yatıyordur. Baba evin güç imgesidir. Çocuk güce dayanma arzusunu babasıyla karşılar. Ancak babayla görüşemeyen ve yetersiz diyalogları olan çocuklar güç arayışına girerler. Kimi zaman Örümcek Adam ve benzeri kahramanlar çocuğun bu ihtiyacını doldurur. Ve bir süre sonra çocuk ebeveyni yerine bu kahramanları modellediğinden onlar gibi olmaya çalışır. Tabii babasıyla diyalogları kuvvetli olan ancak Örümcek Adam’ı seven çocuklar da olabilir. Ancak sevmek ayrı, modelleyip onun gibi olmak ayrıdır. Önemli olan çocuğun film ile gerçek yaşamı ayırt edebilmesidir.

Kullanılan öğeler

Örümcek Adam’ın kostümü (şekil ve renk olarak), kullanılan müzik gibi birtakım faktörler de filmin cazibesini artırır ve bilinçaltına işlenmesini de kolaylaştırır.

Bunun dışında film için yapılan reklamlar arkadaş ortamlarında filmin içeriğinin konu olması, çocukların filme yönelmelerindeki bir diğer etkendir.

Sakıncaları var mıdır?

Örümcek Adam filminin kontrolsüz seyredilmesi durumunda farklı yaş gruplarında farklı negatif etkiler oluşturabildiğini görürüz. Hangi yaş önemlerinde ne gibi sakıncaları vardır.

2-7 yaş

Bu yaşlarda çocuğun soyutu algılayabilmesi, gerçek ile gerçek dışı hadiseleri birbirinden ayırt edebilmesi, objektif bir biçimde neden-sonuç ilişkisi kurarak yorumlar yapabilmesi beklenmez. Bu zaviyeden değerlendirildiğinde, çocuğun filmin kurgusunu tam olarak algılayamadığını ve hatalı bir değerlendirme ile bilinçaltına işleme tehdidi ile baş başa olduğunu söyleyebiliriz. Çocuk seyrettiklerinin bütünüyle sadece bir filmden ibaret olduğunu anlayamaz ve seyrettiği gibi olma arzusu taşımaya başlar. Yani kendini filmin karamanının yerine koyarak davranmaya başlar ki zaten geçtiğimiz yıllarda bir çocuğun kendini Pokemon zannedip, balkondan aşağıya atlaması bunun en tipik örneklerindendir. Ayrıca bu yapının kahramanının Pokemon gibi hayali bir varlık olmadığını hatta normal bir insan olduğunu; ancak birtakım kabiliyetlerinin var olduğunu düşünecek olursak, çocuğu modelleme ihtimalinin arttığını düşünebiliriz. Kısaca diyebiliriz ki kurgu bu yaş döneminde çocuğun zihinsel kapasitelerini zorlamaktadır. Bütün bunlardan dolayı erken yaşta çocuğun hayal dünyası kesinlikle gerçekleşmeyecek birtakım hayallerle zedelenir ve ileriki yıllarda hayal dünyasının etkin kullanımı azalır. Bunun dışında çocukların kahramanı çok fazla benimsemeleri durumunda babalarını bu şekilde görmek isteyebildikleri veya babalarının Örümcek Adam kadar güçlü olmadığını gördüklerinde, baba yerine Peter ile özdeşim yaşamak istedikleri görülmüştür.

7-12 yaş

Bu yaş grubu seyrettiklerinin gerçek olmadığını bilir. Ancak bu, kahramana duyulan hayranlığa etki etmez. Çocukta her ne kadar (seyrettiklerinin gerçek olmadığını bilse de) Örümcek Adam olma isteği oluşur. Karşılaştığı sorunlar karşısında bu yetilere sahip olamadığı için çözüm üretmek istemez, kendisini bu anlamda yetersiz hisseder. Yani bu tarz film veya çizgi filmleri fazla seyreden çocukların sorunlara çözüm üretme becerilerinin zayıfladığını ve kendilerini yetersiz gördüklerinde özgüvenlerinin negatif etkilendiği görülür.

Bu sevgi ve ilgi engellenmeli mi?

Engellenmemeli, ancak dengelenmeli. Çünkü bütünüyle engelleme gayreti içinde bulunma, çocuğun ilgisini görmezden gelme anlamına gelir, bu da çocukta anlaşılmadığı hissi uyandırabilir. Çocuklar için anlaşılıyor olmak, ilgilerine ve zevklerine saygı duyulması çocuk için önemlidir ve kişiliklerine olumlu olarak yansır. Bunun dışında mesela çok istediği halde çocuğun seyretmesini yasaklamak, çocuktaki merakı kamçılamaktadır. Bu sebeplerle çocuğun seyretmemesini sağlamak ya da seyretse bile hislerinden ötürü çocuğu kınamak çocuğa daha fazla zarar verir. Peki öyleyse ne yapmalı?

Alınması gereken tedbirler nelerdir?

Engellenmemeli; ancak dengelenmeli. Yani çocuğun bu tarz filmi tek başına seyretmemesi gerekir. Ebeveyn çocuğuyla birlikte bu filmi izlemeli, akabinde olaylar, kişiler ve durumlarla ilgili olarak çocuğuyla konuşmalı.

Baba çocuğuyla diyaloglarını artırmalı. Ne kadar çok paylaşım yaşanabilinirse, çocuk o denli babayı model kabul eder. Bu da seyrettiklerini modelleme ihtimalini önler.

Çocuğun ilgisini ya da hislerini anlamak, akabinde kendi düşüncelerimizi onunla paylaşmak gerekir. Şöyle ki; örneğin “Örümcek Adam’ı çok seviyorsun ve seyretmeyi çok fazla istiyorsun galiba” tarzı bir cümle ile konuşmaya başlanabilir.

Çocuğa anlaşılma duygusu kazandırıldıktan sonra seyrettiklerini nasıl algıladığı öğrenilmelidir.

Çocuğa bu tarz çizgi filmlerin sadece eğlenmek amaçlı seyredilebileceği ve içeriğinin tamamen hayal ürünü olduğu söylenmeli ve çocuğun bu konudaki tüm soruları yaşı ve algılama kapasitesi göz önüne alınarak cevaplanmalıdır.

Çocuktaki özdeşim arzusunu artırma ihtimali olduğundan tercihan Örümcek Adam resimlerinin bulunduğu malzemeler, kostümler vs… alınmamalıdır. Ancak çocukta çok şiddetli bir arzu görülüyorsa bu arzu bütünüyle görmezden gelinmemeli, çok sınırlı olmak şartıyla minik malzemeler alınmalı. Sonrasında da bu malzemelerin alınmasının bireyi Örümcek Adam gibi yapmayacağı, malzeme üzerindeki resimlerin sadece bir süs olduğu hatırlatılmalıdır.

En önemli noktalardan biri de çocuğa ve özellikle güç öğesi baskın çocuğa insan olmanın güzelliği, bize verilen organlar ve yeterliliklerle birçok işi başarabildiğimiz bu anlamda hayvanlardan daha üstün olabildiğimizi, örümcekteki güce bizim ihtiyacımızın olmadığı bir sohbet ortamında aktarılmalıdır. Bu şekilde çocuğa kendisinde bulunan organ ve yetilerden memnun olması sağlanmalıdır.

Bunun dışında çocuğu başarılı kılan faktörler ön plana çıkartılmalı ve 'insanların olağanüstü güçleri olmasa da kendilerinin başarılı olabildikleri ve diğer insanlarla bu özellikleri ile ayrıldıkları' hissettirilmelidir.