Türk solunun öncüsü Kadro'nun tıpkıbasımı

Güzin Yıldızcan'ın haberi

1932-1934 yılları arasında aylık dergi olarak yayımlanan Kadro, Cumhuriyet dönemi Türkiye'sinin ilk fikir hareketinin yayın organıydı. Kadro'nun temel özelliklerinden biri, Atatürk döneminin fikirsel atmosferinin bir yansıması olmasının yanında Türk sol hareketinin en özgün ve öncü sesi olması. Dünya, kapitalizm ve Sovyet tipi sosyalizm arasında sıkışmış, bir taraftan da faşizm yükselişe geçmişken, emperyalizme karşı bağımsızlıkçı duruş sergileyen Türkiye'nin fikir hayatını anlatan ve yön veren Kadro Dergisi, Türk milletinin bağımsızlık ve gelişme mücadelesine paralel olarak ezilen uluslara özgü bir sol anlayışın temsilciliğini yapıyordu.

Kadro, toplam 36 sayı çıktı. Fakat bıraktığı etki, bu kısıtlı dönemin çok ötesinde oldu. Hem Türk sol hareketine çok önemli bir fikirsel miras bıraktı hem de dünya solunun yıllar sonra tartışacağı kavramları ilk olarak 1930'ların Türkiye'sinde gündeme getirerek evrensel bir öncü rol de oynamış oldu.

Kadro Dergisi, döneminde bu kadar önemli bir etki yaratmışken yeniden hatırlanması ve ilk tıpkıbasımının yapılması için aradan çok zaman geçmesi gerekti. İlk tıpkıbasım 1979 yılında Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları arasından, Doç. Dr. Cem Alpar'ın çalışması olarak çıktı.

2004 yılında Gökçe Fırat ve Özgür Erdem'in çalışmasıyla Kadro'nun seçme sayılarını yayımlayan İleri Yayınları, şimdi de Kadro'nun tıpkıbasımını yeniden Türk okuruna sunuyor. İki ciltten oluşan ve toplamda iki bin sayfayı aşan Kadro tıpkıbasımı, Kadro ve Kadrocuları okura takdim eden geniş bir önsözü, konu, kişi ve kavram dizinlerini ve dönemin Türkçesinde sık kullanılan ama günümüz okurunun yabancı olabileceği sözcükleri içeren bir 'sözlükçe'yi de içeriyor.

Marksizm, Kemalizm ve kadro hareketi

Kadro'yu Kadro yapan isimler Şevket Süreyya Aydemir, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Vedat Nedim Tör, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin'di. Bu beş isimden Yakup Kadri dışındakilerin tümü ortak bir siyasal geçmişe sahiptiler. Bunun sonucunda da 1932'de Kadro'daki fikirlere ulaşmışlardı.

Kadrocuların tümü gençliklerinde Türkçü ve Türk Ocaklı olmuşlardı. Özellikle bu Türkçü-Turancı yaklaşım Şevket Süreyya'yı daha on sekiz yaşındayken Bakü'ye kadar götürecekti. Fakat burada karşısına 1917 Bolşevik Devrimi'nin etkileri çıkacaktı.

1920 Bakü Doğu Halkları Kurultayı'nın yarattığı etkiyle Süreyya ve geleceğin diğer Kadrocuları Marksist sosyalistler olacaklardı. Fakat esas etkili olan isim, Bolşevik Devrimi'nin en etkili Türk lideri Mirseyit Sultangaliyev olmuştu. Galiyev aynı zamanda Şevket Süreyya, İsmail Hüsrev ve Nazım Hikmet'in öğrencisi olduğu Moskova'daki KUTV'un (Doğu Halkları Emekçileri Üniversitesi) da rektörüydü. Süreyya ve arkadaşları Türkiye'ye döndüklerinde TKP'nin önemli kademelerinde görevler almışlardı.

Kadro'nun Nazım Hikmet'le ilişkisi de ilginçtir. Nazım Hikmet, TKP'de kalarak eski arkadaşlarından ayrı düşmüştür. Aralarındaki tartışma zaman zaman sertleşse de özellikle Süreyya'nın Kadro'da Nazım'la ilgili yazdıkları onu kazanmaya çalışan, ulusal zemine çağıran niteliktedir. Kadro'nun tıpkıbasımındaki öne çıkan konulardan biri de budur.

(Akşam Kitap)