Toplumsal Tarih'te Osmanlı'da göç var
Osmanlı’da Göç, Türk Milliyetçiliğindeki Irkçı Öğeler, Orgeneral Toydemir’in Hitler ile Görüşmesi “Toplumsal Tarih”in son sayısında okurları davet eden konular arasında.
Tarihseverlerin merakla takip ettiği “Toplumsal Tarih” dergisi, Eylül sayısında, Osmanlı İmparatorluğu’nda göç olgusunu kapağına taşıdı. Cumhuriyet kurulduktan sonra Türkiye’de yeşeren erken dönem ırkçılığını incelemenin yanı sıra “tarihçi”lik ve ırkçılık üzerine dönen güncel tartışmalara da perspektif sunan “Irkçı Düşünce” adlı yazı; Orgeneral Cemil Cahit Toydemir’in Almanya gezisi ve Hitler ile görüşmesini anlatan ve II. Dünya Savaşı sırasındaki Türk-Alman ilişkilerini ele alan çalışma; Mustafa Suphi ve arkadaşlarına karşı yerel halkı kışkırtan Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti’nin düzeni konusunda ilk kez yayımlanan belge; Suriçi İstanbulu’nun yüzyıl kadar önce önemli bir eğlence ve sanat merkezi olan Direklerarası’nın geçmişi; İttihad ve Terakki mensubu Ahmed Rıza Bey’in gerçekleştirdiği iki zorunlu yurtdışı seyahati; Pirenne’in ortaçağda feodalizmden kapitalizme geçiş sürecine dair tezleri üzerine yazılar ve daha pek çok nitelikli çalışma “Toplumsal Tarih”in 165. sayısında yer alıyor.
“Toplumsal Tarih” bu ay da ele aldığı güncel konularıyla okurları ile buluşuyor. Alibeyköy Barajı’nın kurumasıyla ortaya çıkan ve Mimar Sinan’ın en önemli eserlerinden biri olan Mağlova Kemeri üzerine Semavi Eyice ile yapılan söyleşiyi; Sagalassos kazılarının “büyük keşfi” Hadrian heykeli parçaları üzerine kazı başkanı Marc Waelkens tarafından kaleme alınan yazıyı; Çatalhöyük kazılarında ortaya çıkan son buluntuları ve tarihin güncel nabzını merak ediyorsanız “Toplumsal Tarih”in bu sayısını kaçırmayın.
Osmanlı Tarihinde Göç
Taner Timur, Osmanlı İmparatorluğu’nun farklı dönemlerine göç perspektifinden bakıyor:
“Batı’da kapitalizmin gelişmesi insanlık tarihinde neolitik devrimden sonra yaşanmış olan en köklü devrimdir. Kapitalizm başından beri ‘küresel’ potansiyel taşıyan bir üretim biçimiydi ve bu özelliği itibariyle bir yandan şehirleşmeye ve modern ‘ulus-devlet’lerin oluşmasını sağlayan iç göçlere yol açarken, öte yandan sömürge imparatorluklarına zemin hazırlayan ‘dış göçleri’ oluşturmuştur. Kapitalizme geçememiş toplumlardan ucuz emek gücü çekme çabası da emekçi göçlerine neden olmuştur. Bu çerçevede, Osmanlı toplumunda tanık olduğumuz göç hareketlerine bakacağız.”
Erken Dönem Türk Milliyetçiliğinde Irk Düşüncesi
Editörden: “Howard Eissenstat’ın kaleme aldığı yazının bir bölümü bugün hâlâ Başbakanlık arşivlerinde bulunan devletiçi yazışmalar ve müfettişlerin hazırladığı raporlar üzerinden yürüyor. Söz konusu rapor ve yazışmaların bir kısmında, Anadolu’da yaşayan Alevi, Çerkez, Yahudi, Abhaz, Çingene, dönme vb. gruplar hakkında şüphe ve hakaret içeren ifadeler de var. Bu yazışmalar elbette bunları kaleme alanların dünya görüşlerini ve o dönemde devletin en azından bir kanadının niyetini ortaya koyuyor. Eissenstat, makalesinin sonuna doğru Dersim İsyanı olarak bilinen ayaklanmanın bastırılması sırasında 10.000’den fazla insanın ölmesine rağmen devletin amacının ölü sayısını artırmak değil; bölgedeki nüfusu asimilasyona zorlamak olduğunun altını çiziyor. Bu durum esasında Türkiye’de o dönemde devlet katındaki egemen eğilimin ırkçılığın kendisi değil, Eissenstat’ın da söylediği gibi ırkçı ideolojiden de faydalanılarak söz konusu grupların asimilasyona zorlanıp “Türk”leştirilmesi olduğunu gösteriyor.”
Orgeneral Cemil Cahit Toydemir’in Almanya Gezisi: Hitler ile Görüşme
Rıfat Bali; Cahit Toydemir’in kızı Ciyadet Perin’in anlatılarından ve raporlardan derlenen bir yazı kaleme aldı: İkinci Dünya Savaşı sırasında, Hitler’in davetlisi olan Org. Cemil Cahit Toydemir başkanlığındaki bir Türk heyeti Almanya’ya gidecekti. Gezisi dahilinde Hitler’le görüşen Toydemir, gördüklerini ve intibalarını dönemin reisicumhuru İsmet Paşa’ya bir rapor halinde sunmuş, Türkiye’nin Almanya’nın yanında savaşa girmemekle çok isabetli bir karar aldığını belirtmişti. Rapordan, Hitler’in Türk ordusundan çekindiği ve savaşın başındaki gibi kendisinden emin, kararlı olmadığı sonucu çıkıyordu.
Ayrıca her ay olduğu gibi “Toplumsal Tarih”in Eylül sayısında da Emel Seyhan’ın kaleminden “Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay” ve Edhem Eldem tarafından hazırlanan “L’Illustration’dan Seçmeler” bölümleri yer alıyor.
“Toplumsal Tarih”, YAYSAT aracılığıyla Türkiye genelindeki gazete bayilerinden; Ankara, İstanbul ve İzmir’deki seçkin kitapçılardan ya da www.tarihvakfi.org.tr adresi üzerinden satın alınabiliyor. Yine Tarih Vakfı web sitesindeki formu doldurarak Tarih Dostu olanlara da “Toplumsal Tarih” doğrudan gönderiliyor.
