IRCICA'dan akademi dünyasına dev hizmet: 530 nadide eseri içeren katalog erişime açıldı

Geniş ve kapsamlı bir araştırma projesinin sonucunda ortaya çıkan eser, IRCICA Yazma Eser ve Bibliyografya Uzmanı Veysel Bulut ile Doç. Dr. Emek Üşenmez tarafından yayına hazırlandı.

KAPSAMLI İÇERİK VE BİLİMSEL İNCELEME

IRCICA kütüphanesindeki yazma eserlerin muhteva ve özelliklerine dair bilgiler ihtiva eden katalogda, 284 cilt altında 530 eser yer alıyor. Katalog, kurum bünyesindeki her yazma eserin yazar, çıkış noktası, tarihi, kültürel ve bilimsel bağlamındaki önemi, sonraki atıflar, nüshaları ve hakkında yapılan çalışmalar açısından incelenerek kayda geçirilmesiyle oluşturuldu.

Kataloğun IRCICA'da bulunan kaynaklar hakkında bir referans olmasının yanında, zengin metinleriyle İslam tarihi ve medeniyeti çerçevesindeki yazma eserler inceleme alanına da bir katkı oluşturması hedefleniyor.

IRCICA'nın Cağaloğlu'ndaki binasında gerçekleştirilen tanıtım toplantısında konuşan IRCACA Genel Direktörü Prof. Dr. Mahmud Erol Kılıç, İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi'nin 40 yıllık bir müessese olduğunu belirterek, kurum bünyesinde farklı muhtevalarda çeşitli koleksiyonların bulunduğunu söyledi.

Söz konusu koleksiyonlara bağlı dijitalleşme çalışmalarının devam ettiğini aktaran Kılıç, son olarak Fahreddin Paşa'nın 600'ü aşkın fotoğrafını çevrim içi erişime açtıklarını ifade etti.

"BİZ ÜZERİMİZE DÜŞENİ YAPTIK"

Kılıç, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (TÜYEK) başta olmak üzere, önemli kurumların akademisyenlerin önündeki engelleri kaldırdığına işaret ederek, şunları kaydetti:

"Türkiye'de çok sayıda yazma eser var. Bunlardan bir kısmının erişimi TÜYEK tarafından sağlandı. Bugün tanıtımı yapılan koleksiyon, IRCICA olarak yazma eserler alanına mütevazı bir katkımız olarak değerlendirilmelidir. Niyetimiz şu anda matbu metin olarak yayınladığımız kataloğumuzu pdf olarak da erişeme açmaktır. Katalogda yer alan 530 yazma eserden 150'sini erişime açmış durumdayız. Geri kalanını ise bir yıl içinde hizmete sunacağız. Biz üzerimize düşeni yaptık, bundan sonrası ilim adamların çalışmasına kalmıştır."

"YAZMADIĞINIZ TARİH SİZİN DEĞİLDİR"

Programa katılan TÜYEK Başkanı Dr. Coşkun Yılmaz, yapılan katalog çalışması için IRCICA'ya teşekkür ederek, "TÜYEK 15 yıldır alanında hizmet veren önemli bir kurumdur. Gerçekten de önceleri yazma eserlere erişim çok zordu. Bir sene uğraşıp erişemediğimiz eserler olmuştu. Şu anda ise web sitemiz üzerinden 472 bin esere ulaşmak mümkün. 25 bin üyemiz var ve 12 milyon görüntülenmeye ulaşmış durumdayız." dedi.

Yılmaz, tarihe doğru bir şekilde ulaşmak için kaynakların ortaya konulması gerektiğini söyleyerek, şöyle devam etti:

"Yazma eserler düşünce tarihi için çok önemli bir noktada yer almaktadır. Bizim faaliyetlerimiz de düşünce ve yazma eser tarihi için önemli bir dönüm noktasıdır. Yazma eserlerin dijitalleşmesini 2027'de bitirmeyi planlıyoruz. IRCICA'yla sürekli iletişim halindeyiz. Yayıma sunulan katalog, IRCICA'nın nitelikli koleksiyonunun bir özetini sunuyor. Hem TÜYEK hem de IRCICA'nın temel amacı, nitelikli çalışmalar yaparak kültür dünyasının hizmetine sunmaktır. Bu kıymetli çalışmada emeği geçen herkese teşekkür ediyorum."

"MASA BAŞI FAALİYETİ DEĞİL"

Veysel Bulut da kataloğa ilişkin değerlendirmelerde bulunarak, hazırlan çalışmanın sabırlı, dikkatli ve ısrarlı bir okumanın sonucunda ortaya çıktığını belirtti.

Kataloğun kendisi için bir "masa başı faaliyeti" olmadığının altını çizen Bulut, "Bu çalışma, belli belirsiz bilgilerle donatılmış bir derleme de değildir. Aksine yazma metinlerle doğrudan temas kurarak, her bir kaydı yeniden okuyarak, düşünerek inşa edilmiştir. Bu katalogda yer alan her bilgi, nüshanın ve metnin kendisiyle kurulan sahici temasın sonucunda oluşmuştur. Dolayısıyla bu eser, benim için yalnızca basılmış bir kitap değil, yazma eserle kurulan uzun soluklu ve sorumluluk taşıyan bir ilişkinin somut karşılığıdır." ifadelerini kullandı.

GEÇMİŞİN CANLI TANIKLARI

Bulut, yazma eserlerin geçmişte kalan metinler olmasına rağmen, yazıldıkları dönemin zihniyetini, ilim anlayışını ve insan ilişkilerini bugüne taşıyan canlı tanıklar olduğunu söyledi.

Bir yazmayı tanımlamanın, sadece metinle mümkün olmayacağına dikkati çeken Bulut, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Özellikle başı ve sonu eksik yazmalarda, metin dışı kayıtlar metnin kimliğini tayin eden temel unsurlar haline gelir. Bu kayıtlar göz ardı edildiğinde, metin belirsizleşebilir ve yapılan tespitler, tanımlamalar metnin kendisinden çok onu anlatmaya çalışan şahsın hezeyanlarını yansıtır. Bu sebeple bir el yazmasının tespiti, her zaman içindeki metinle sınırlı değildir. Metin dışı bütün kayıtlara bakmak da bir zorunluluktur. Katalog hazırlanırken hareket noktası tam da bu olmalıdır."

EKİP VE KOMİSYON ÇALIŞMASI

İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Emek Üşenmez ise katalog çalışması için faaliyetlere 2022 yılında başlandığı bilgisini vererek, "IRCICA, zengin bir koleksiyona sahip bir kurumdur. Biz eserimizi 77 madde üzerinde yayıma hazırladık. Katalogda 500 yazma eserin tanıtımını yaptık. Kataloğun önemli bir özelliği ise araştırmacılar için yeni eserlere dair bilgiler ihtiva etmesidir. Bu çalışma, bir ekip ve komisyon çalışmasıdır. Uzmanlar için faydalı olacağına inandığım bu kataloğun ortaya çıkmasında emeği geçen herkese teşekkür ediyorum." şeklinde konuştu.