İlk alevi partisini devlet mi kurdu?

Dünya’da sol hareketlerin yaygınlık kazandığı 1960’lı yıllarda siyaset arenasına çıkan ve 12 Eylül askeri müdahalesiyle kapatılan Türkiye Birlik Partisi’nin, Alevilerin oylarını soldan koparmak için, “devlet” tarafından kurdurulduğu ileri sürüldü.

Yaklaşan seçimler öncesinde, Aleviler’in hangi partiyi destekleyeceği tartışmaları sürerken, Türk siyasi tarihine Aleviler’in ilk siyasal denemesi olarak da geçen Türkiye Birlik Partisi’ne ait gizli kalmış bilgiler gün ışığına çıktı.

Gazeteci Kelime Ata’nın, 5 yıldır üzerinde çalıştığını söylediği “Alevilerin İlk Siyasal Denemesi; Türkiye Birlik Partisi” isimli kitabı piyasaya çıktı. Kitapta yer alan bilgilere göre, “sınıf ve menfaat çatışmalarını gidermek” amacıyla “Türkçü, Atatürkçü” çizgide kurulan Birlik Partisi’nin ilk genel başkanı ve kurucusu, NATO’da görev yapan, “Milli istihbarat”ta çalışan, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nden milletvekili adayı olan Emekli Tuğgeneral Hasan Tahsin Berkman. Berkman’ın dışında partinin iki kurucusunun da asker kökenli olduğu bilgisi yer alıyor.

Kitapta, Berkman’ın istihbarat subayı olması nedeniyle, Birlik Partisi’nin, Alevi oylarını soldan koparmak için istihbarat tarafından kurdurulduğu yorumlarına yer veriliyor. Genel başkan arayışlarında sık sık Kasım Gülek ve Osman Bölükbaşı’nın adının geçtiği partinin ilk genel Başkan Hasan Tahsin Berkman, ikinci genel başkan Hüseyin Balan döneminde Alevilerin geleneksel kesimleriyle iletişim kurabildiği, Hacıbektaş dergahının desteğini aldığı, ancak 1970’de Adalet Partisi bütçesine Ali Naki Ulusoy, Yusuf Ulusoy, Kazım Ulusoy, Hüseyin Balan ve Hüseyin Çınar’ın beyaz oy vermesinin ardından ihraç edilmeleriyle birlikte parti yönetiminin Mustafa Timisi önderliğindeki sol eğilimli gençlere geçtiği ifade ediliyor.
Ata, Birlik Partisi’nin 14 yıllık serüvenini, şöyle özetliyor:

“41 yıl önce bir grup zengin Alevi, Alevilerin ilk siyasal denemesi olan Birlik Partisi’ni kurdu. İlk genel başkanı istihbaratçı emekli General Hasan Tahsin Berkman’dı. Sadece Berkman da değil, iki kurucu daha asker kökenliydi. Milli Birlik Komitesi Üyesi Sıtkı Ulay’dan, Alaattin Kıral’a, Ali Ulvi Vural’dan, Kenan Esengin’e, Sadettin Süataç’tan, Celil Gürkan’a ve Lütfü Gezer’e kadar çok sayıda emekli subayın politika yaptığı Birlik Partisi, yıllık siyasi ömrü boyunca üç genel başkana sahip oldu, üç kez programını değiştirdi

DEVLET KURDURDU

İç çalkantıları hiçbir döneminde bitmedi, sayısız bölünmeye uğradı hatta kendi içinden Demokrat Birlik Partisi adlı bir başka parti doğdu. Devrimci Alevi gençleriyle-Alevi dedelerin iktidar savaşlarına sahne oldu. Hacı Bektaş-ı Veli’nin efradı kabul edilen Ulusoy ailesiyle siyasi kan davası yaşadı. CHP’nin, gerçekleştirdiği operasyonlarla güçsüzleştirdiği parti, devlet tarafından Alevilerin oyunu soldan koparmak üzere kurdurulduğu ithamında kurtulamadı.”

Yazar Kelime Ata, kitabıyla ilgili bilgi verirken, Aleviler arasında siyasete müdahale tartışmalarının yaşandığına dikkat çekerek, Birlik Partisi’nin anımsanması gereken bir deneyim olduğunu söyledi.

BİRLİK PARTİSİ…

Birlik Partisi, 1966 yılında üçü asker kökenli olmak üzere, bir grup zengin Alevi tarafından kuruldu. Parti adını, 1971’de yaptığı genel kurulla Türkiye Birlik Partisi’ne çevirdi. 14 yıl siyaset sahnesinde yer alan Parti, 12 Eylül askeri darbesiyle birlikte kapatıldı. 1980 sonrasında kapatılan partilerin yeniden açılabilmesine olanak sağlayan yasaya rağmen, partinin eski kadroları inisiyatif almadı. 1995 yılında gündeme gelen işadamı Ali Haydar Veziroğlu öncülüğünde gelişen Demokratik Barış Hareketi ve Barış Partisi girişimi de beklediği ilgiyi göremedi. Veziroğlu, Barış Partisi’ni kapatarak, partiye ait tüm malları Milli Eğitim Bakanlığı’na bağışlamıştı.