ABD'den Ankara'ya 'liderlik' mesajı

ABD Savunma Bakan Yardımcısı Eric Edelman, Türk tarihinde Atatürk, İsmet İnönü, Turgut Özal gibi “kriz dönemlerini ülkenin ilerlemesine doğru yönlendirmeyi başarmış” liderleri överek, ABD'nin Türkiye'de böyle güçlü liderliğe ihtiyacı olduğunu söyledi.

ABD başkentinde, The Washington Institute for Near Eastern Policy adlı düşünce kuruluşunun geleneksel “Turgut Özal” oturumunda bu yıl, Temmuz 2003-2005 tarihleri arasında Türkiye'de ABD büyükelçiliği görevinde bulunmuş olan Edelman konuştu.

ABD'de Savunma Bakan yardımcılığı görevini yürüten Edelman, ”reformlarıyla Türkiye'nin yüzünü batıya çeviren Atatürk başta olmak üzere İkinci Dünya Savaşı sonrasında ülkeyi BM, NATO gibi uluslararası kuruluşlara yönlendiren İsmet İnönü'yü ve Türkiye'yi ekonomik ve siyasi olarak dünyaya açan” Turgut Özal'ı övdü.

ABD'nin Türkiye'de, “Atatürk, İnönü, Özal gibi liderlere ihtiyacı olduğunu” bildiren Edelman, Atatürk'ün, popülerlik oranını hesaba katmadan ülkenin çıkarına olan reformları kararlılıkla ilerletmesini ve Özal'ın, Körfez Savaşı dönemindeki kararlı tutumunu örnek gösterdi.

“MÜTHİŞ LİDERLİK KAPASİTESİ”

Türkiye'deki mevcut liderliğe ilişkin görüşü sorulan Edelman, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın, “özellikle hükümetin ilk dönemlerinde siyasi ve ekonomik reformlarda müthiş bir kapasite sergilediğini ve Türkiye'nin Avrupa Birliği ile müzakerelere başlamasına giden yolu hazırladığını” kaydetti. Edelman, hükümetin aynı zamanda Kıbrıs sorununa Annan Planı'na dayalı çözüm yönünde büyük bir cesaret sergilediğini de vurguladı ve bu sayede Kıbrıs'ta “40 yıldır ilk defa çözüme bu derece yaklaşıldığını”, ancak Kıbrıs Rum kesiminin referanduma “hayır” demesiyle sürecin sekteye uğradığını anlattı.

Eric Edelman, “müthiş bir liderlik kapasitesi” bulunduğunu söylediği Erdoğan Hükümeti halen görevde olduğu için bu konuda başka yorum yapmanın doğru olmadığını söyledi.

Edelman, Atatürk'ün, popülerlik oranını hesaba katmadan ülkenin çıkarına olan reformları kararlılıkla ilerlettiğini hatırlattı.

“BİRŞEYLER YAPILMASI GEREK”

Türk halkının Amerikan yönetimine olumlu bakışının bütün dünyaya göre anketlerde en düşük düzeyde olduğu ve yüzde 12'lere indiğinin hatırlatılması üzerine Edelman, Türk ve Amerikan yönetimlerinin üst düzeyde tutarlı bir şekilde fikir alışverişinde bulunmalarının yararlı olacağını söyledi.

Türkiye'de görev yaptığı dönemde Türk halkının Amerika'ya yüzde 23 oranda olumlu baktığını hatırlatan Edelman, bugün yüzde 12'ye düşen bu oran konusunda hem Türk, hem de Amerikan hükümetlerinin birşeyler yapması gerektiğini belirtti.

“TÜRBÜLANS SIR DEĞİL AMA AŞILIYOR”

Edelman, “Türk-Amerikan ilişkileri, her iki tarafın da dikkatini gerektiriyor” dedi. Edelman, iki ülkenin de sürekli olarak ilişkilerin boyutunu geliştirme üzerinde çalışması ve birbirine danışmasının, her iki kamuoyunun da ilişkilerin önemini kavramasına yardımcı olacağını söyledi.

ABD Savunma Bakan Yardımcısı, ”Türk-Amerikan ilişkilerinde sadece Ermeni ve PKK meseleleri yok. Bu ilişkilerin boyutu çok geniş. Kıbrıs, İran, Irak, Suriye, Türkiye'nin enerjinin dağıtıldığı bir merkez oluşu, Türkiye'nin Ukrayna ve Rusya ile ilişkileri ve çeşitli NATO meseleleri söz konusu” dedi.

“ABD, uzun bir tarihimiz olan Türk-Amerikan ilişkilerine değer veriyor” diyen Edelman, 11 Eylül sonrası dönemde, Irak savaşıyla başlayan “türbülansın” bir sır olmadığını, ancak bunların aşılmakta olduğunu kaydetti.

“IRAK, PKK İÇİN BARINAK OLMAKTAN ÇIKMALI”

Edelman konuşması sırasında, “kalbimiz, PKK terörünün elinde hayatını kaybeden Türklerin aileleriyle birlikte” diyerek, Irak'ın terör örgütü PKK için bir barınak olmaktan çıkması gerektiğini söyledi.

Eric Edelman, ABD ile Türkiye'nin, bu konuda işbirliği içinde olduğunu belirterek, “istihbarat paylaşımında iki ülke hiç bu kadar yakınlaşmamıştı” dedi.

Terörist faaliyetleri önlemenin yollarını ararken askeri gücün ötesindeki yöntemlerin de değerlendirilmesi gerektiğini söyleyen Edelman, Güneydoğu'da ekonomik durumun iyileştirilmesi yönündeki çabaların da yararlı olacağını kaydetti.

“TÜRKİYE DE HEDEFTE”

ABD'nin İran konusunu diplomatik olarak çözmeye kararlı olduğunu ifade eden Edelman, Türkiye'nin, bu yönde AB'nin üç ülkesiyle yürütülen sürece verdiği destekten Washington'ın memnun olduğunu ve bu desteğin devam etmesinin beklendiğini söyledi.

Edelman, İran'ın nükleer kapasite elde etmesi durumunda coğrafi olarak bundan en büyük zarar görecek ülkelerin bölge ülkeleri olacağını ve İsrail ile Türkiye'nin “hedefte” bulunduğunu söyledi.

Genel olarak Türk-İsrail ilişkilerinin iyi olması gerektiğini vurgulayan Edelman, İsrail ve Türkiye'nin bölgede iki demokratik ülke olduğunu ve bölgenin demokratik olarak ilerlemesine katkıda bulunduğunu kaydetti.

IRAK

Irak'ta El Kaide liderlerinden Ebu Musab El Zerkavi'nin öldürülmesinin halkta bir rahatlama yarattığını savunan Edelman, Türkiye'nin Irak'ta istikrar için gösterdiği çabaları, özellikle Sünnileri İstanbul'da bir araya getiren girişimi övdü.

Edelman, “aynı Türkiye'de olduğu gibi Irak'ta da demokratik, laik, komşularını tehdit etmeyen bir hükümet görmek istiyoruz” dedi.

'KERKÜK IRAKLILARA AİT' 

Kerkük'ün durumuna ilişkin bir soru üzerine Edelman, “bu, Iraklılar için çok hassas bir konu. Sadece Türkmenler için değil Sünni ve Şii Araplar için de önemli” dedi ve bu kentin konumuna ilişkin kararın Iraklılara ait olduğunu söyledi.

Bir katılımcının, “Irak'ta istikrar için bu ülkenin bir Atatürk'e ihtiyacı olduğu” yönündeki yorumuna karşılık Edelman, Lord Kinrose'un Atatürk ile ilgili sözlerini hatırlattı.

ATATÜRK'ÜN LİBERAL OLMAYAN YÖNTEMLERİYLE MODERNLEŞME

Edelman, Atatürk'ün 1920'lerin Türkiye'sinde “liberal olmayan” yöntemler kullanarak ülkeyi modernize ettiğini, ancak o yıllarda geçerli olabilecek bu yöntemlerin bugün modern dünya tarafından Irak'ta kabul edilmesinin kendi görüşüne göre mümkün olmadığını söyledi.

Edelman, “her ülke kendi yolunu kendisi bulmalı” dedi.

KIBRIS-AB

Kıbrıs meselesinin, Türkiye'nin AB üyeliği önünde engel teşkil ettiği yönündeki bir yoruma karşılık Edelman, bu meselenin ”potansiyel bir engel” olarak görüldüğünü ancak çözülmesi yönünde birlikte çalışıldığını söyledi.

Edelman, Kıbrıs meselesinde Türk hükümetinin son birkaç ayda “esneklik” sergilediğini belirterek aynı esnekliği diğer tarafların da göstermesi gerektiğini kaydetti. ABD'nin, Türkiye'nin AB üyeliğine verdiği desteğin 1963 tarihine kadar uzandığını ve yeni bir şey olmadığını belirten Edelman, “biz bu konuda hep tutarlı olduk” dedi.

MODEL TÜRKİYE

Türkiye'nin AB'ye üyeliğinin öneminin geçmişte, NATO'nun güney kanadı olmasından kaynaklandığını, Soğuk Savaş ve 11 Eylül sonrasında ise bunun, Geniş Ortadoğu bölgesinde demokrasinin yerleştirilmesinde bir çeşit model olmasına dayandığını kaydeden Edelman, “Türkiye'nin AB üyeliği sadece Türkiye'nin değil AB'nin ve dünyanın da çıkarına” dedi.

DANIŞTAY SALDIRISI

Danıştay saldırısının Türkiye'de laikliğe yapılmış bir saldırı olup olmadığı yönündeki soruya karşılık Edelman, “halen soruşturması süren bir konu hakkında yorum yapmakta tereddüt ederim” dedi.

Edelman, Türkiye'nin geçmişte siyasi şiddet yüzünden çok sıkıntı çektiğini belirterek, Türkiye'de kimsenin bu döneme geri dönülmesini istediğini sanmadığını kaydetti.

“PATRONUMLA AYNI GÖRÜŞTEYİM”

ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'in, “Türkiye eğer 1 Mart Tezkeresi'ne onay verseydi Irak'ta isyancıların bugünkü kadar güçlü olmasının önüne geçilebileceği” yönündeki görüşüne katılıp katılmadığı sorulan Edelman, “patronumla aynı görüşteyim” derken, ”açıkça söylemek gerekirse bu, hiçbir zaman cevabını bilemeyeceğimiz bir şey. Şu anda bulunduğumuz noktadayız. İki ülkenin de geçmişte olanlara obsesif bir şekilde takılmaktan vazgeçmesi gerek” dedi.

Edelman, Süleymaniye olayının da artık geride kaldığına işaret etti.

TÜRKİYE-RUSYA İLİŞKİLERİ

Edelman, bir soru üzerine, Türkiye'nin Rusya ile ilişkilerini ilerletmesinin, Türkiye'nin batıyla ilişkilerine alternatif olarak görülmemesi gerektiğini söyledi. Eric Edelman, ABD'nin, Türkiye'nin hem Rusya, hem de Ukrayna ile yapıcı ilişkiler içinde olmasını görmekten memnun olacağını kaydetti.

Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının işlerlik kazanmasına da değinen Edelman, Türkiye'nin bölgede bir “enerji deposu” rolü oynayacağını söyledi ve 10 yıl önce Baku-Tiflis-Ceyhan hattına inanmayanların varlığına işaret etti.