İsviçre'de F-35 anlaşması ulusal skandala dönüştü

Le Monde gazetesinin, "İsviçre'de F-35 savaş uçağı anlaşması ulusal skandala dönüştü" başlıklı haberinde, İsviçre'nin satın almakta olduğu 36 adet F-35 savaş uçağının, 2022'de duyurulan 6 milyar İsviçre Frangı tutarından daha maliyetli olacağı ve bunun ülkede soruna yol açtığı belirtildi.

Haberde, son günlerde İsviçre hükümetinin, ABD tarafından kandırıldığını ima ettiği ve 19 Eylül 2022'de paraflanan anlaşmada sabit bir fiyatın yer aldığını savunduğu aktarıldı.

36 adet F-35'in 2027-2030 yıllarında kademeli olarak İsviçre ordusuna teslim edileceği belirtilen haberde, şimdiye dek bu konuda sessiz kalan ABD yönetiminin de "sabit fiyat" konusunda bir "yanlış anlaşılma" olduğunu dile getirdiği ifade edildi.

Haberde, aylarca süren söylentilerin ardından 25 Haziran'da İsviçre Savunma Bakanı Martin Pfister'in söz konusu F-35'lerin alımının vergi mükelleflerine ek 1 milyar İsviçre Frangı'na mal olabileceğini kabul etmek zorunda kaldığ, bu durumun, sabit fiyat meselenin aslında yalnızca bu uçağın seçimini dayattırmak isteyenlerin zihninde var olduğunu kabul etmek anlamına geldiği vurgulandı.

Haberde, bazı gözlemcilerin F-35 için ödenecek ek maliyetin iki katına çıkabileceğini düşündüğü belirtilerek, hassas bir konu olan bu dosyanın yeniden gündeme geldiği ifade edildi.

İsviçre'nin, hava kuvvetleri pilotlarının tercih ettiği Fransız Rafale savaş uçakları yerine F-35'leri tercih etmesinden bu yana tartışmaların sürdüğü aktarılan haberde, İsviçreli Milletvekili Pierre-Alain Fridez'in, ihale sürecinde Amerikan uçağı lehine hile yapıldığını düşündüren birçok unsur olduğunu söylediği yer aldı.

Fridez'in, uçağın seçilmesi için belirlenen kriterlerin yalnızca F-35'e uyacak şekilde kurgulandığını, Rafale karşısında daha pahalı olan F-35'in tercih edilebilmesi için "sabit fiyat" efsanesinin uydurulduğunu söylediği aktarılan haberde, milletvekilinin, bu uçakların tercih edilmesi sürecinde ayrıca şeffaflık kurallarına yönelik çok sayıda ihlal yaşandığını ve bu durumun gerçek bir devlet skandalı olduğunu ifade ettiği belirtildi.

İSVİÇRE'DE SİYASET DE HALK DA F-35 TARTIŞIYOR

İsviçre, 2022'de ABD'den F-35A tipi savaş jeti satın almak için anlaşma imzalamasına rağmen iki ülke arasında Washington'un fiyat artışı talebi başta olmak üzere çeşitli nedenlerle sorunlar yaşanıyor.

İsviçre, 19 Eylül 2022'de 36 adet F-35A temin etmek için yaklaşık 7,4 milyar dolarlık anlaşma imzaladı ancak Washington yönetimi, artan enerji, ham madde fiyatları ve enflasyonu gerekçe göstererek fiyat artırma niyetini İsviçreli yetkililere ileterek ek ödeme talep etti.

Kamu yayıncısı Swiss Broadcasting Corporation bünyesindeki Swissinfo'nun haberinde, İsviçre hükümetinin ABD'nin bu niyeti nedeniyle yeni fiyatın yaklaşık 1,7 milyar dolar artabileceği tahmininde bulunduğu belirtildi.

İsviçre Savunma Bakanlığı, sabit fiyat konusunda ısrarcı olduklarını ancak anlaşmanın hukuki yoldan çözülemeyeceğini ve bu nedenle diplomatik görüşmeler yürüttüklerini açıkladı. Bakanlık, anlaşmazlık çözülemezse İsviçre'nin alımı iptal edebileceğini bildirdi.

İsviçre Savunma Tedarik Kurumu Armasuisse'nin Başkanı Urs Loher de "Sözleşme sözleşmedir. F-35A savaş uçaklarının tedariki için açıkça belirtilen sabit fiyata rağmen aniden farklı gerçeklikle karşı karşıya kaldık." ifadesini kullandı.

İsviçre'de birçok siyasi partiden milletvekilleri, F-35A'larda fiyat artırımına gidilmesini sert şekilde eleştiriyor.

Sosyal Demokrat Parti'den milletvekili Fabian Molina, sosyal medya platformu Bluesky üzerinden yaptığı açıklamada, F-35 anlaşmasının kabul edilmesi için "yalan ve aldatmacalar" kullanıldığını belirtti.

Molina, anlaşmayı eleştirenlerin "susturulduğunu", vatandaşların "milyarlarca zarara uğratıldığını" kaydetti.

Yeşil Liberal Parti'den milletvekili Corina Gredig, yürütmenin başındaki Federal Konsey'in ABD'ye "boyun eğmemesi" gerektiğini ifade etti.

Gredig, sözleşmenin hazırlanma sürecinde eksiklikler olduğunu kaydederek, Federal Denetim Ofisinin talep ettiği uyuşmazlık çözüm mekanizmasının anlaşmada bulunması gerektiğini dile getirdi.

İsviçre Halk Partisi (SVP) milletvekili ve partinin güvenlik politikası uzmanı Mauro Tuena, ABD'nin aniden sözleşmedeki fiyatlandırmaya karşı çıktığını ve bunun "zor bir başlangıç noktası" olduğunu söyledi.

Radikal Parti milletvekili Peter Schilliger, maliyeti en aza indirmek için çalışma yapılmasını talep ederek, "muhtemelen (ABD'ye karşı) bazı tavizlerin" gerekli olacağı yorumunu yaptı.

Hristiyan demokrat görüşteki Merkez Parti milletvekili Marianne Binder-Keller, ülkesinin savaş uçaklarına ihtiyacı olduğunu ancak hükümetin önceden anlaşılmış fiyatta ısrarcı olmasının "doğru olacağını" belirtti.

SVP partisinden yapılan açıklamada, ABD'nin fiyat artırma niyeti "maliyet fiyaskosu" olarak nitelendirilerek bunun "utanç verici" olduğu bildirildi.

Federal hükümetin eleştirildiği açıklamada, "Görünüşe göre Federal Konsey ve yetkilileri sabit fiyatlı adil sözleşme yapmaktan aciz." ifadesi kullanıldı.

İsviçre Temsilciler Meclisinin denetim komisyonu, sabit fiyat konusundaki anlaşmazlığın ön plana çıkacağı soruşturma yürütmeye karar verdi.

Meclisten yapılan açıklamada, soruşturmanın F-35A anlaşması hakkında 2022'de yürütülen incelemenin devamı niteliğinde olduğu belirtildi.

Komisyon, sabit fiyatla ilgili uzman görüşlerine başvuracak, hükümetin anlaşma hakkında denetim makamları ve kamuoyuna sağladığı bilgileri inceleyecek.

İsviçre'de yapılan anketler, halkın büyük çoğunluğunun F-35 alımına karşı çıktığını gösteriyor.

Kamuoyu araştırma şirketi Leewas tarafından nisanda 35 binden fazla kişinin katılımıyla yapılan ankette, F-35 alımına karşı çıkanlar üçte iki çoğunluğu oluşturdu.

Ülkede F-35 alımına karşı "F-35'i Durdur İttifakı" öncülüğünde düzenlenen imza kampanyasında da 42 bin 500'den fazla imza toplandı.

F-35'i Durdur İttifakı öncülerinden Sosyalist Parti yöneticisi Pierre-Alain Fridez, yaptığı açıklamada, "Federal Konsey, imzaların geçerliliğini kabul etse de F-35 alımıyla ilgili riskler konusunda samimi siyasi tartışma yapılmasını, bu uçağın alımının oluşturacağı sınırsız sorunlar listesi hakkındaki uyarılarımıza rağmen engelliyor." ifadesini kullandı.

İsviçre'de 2022'de F-35 alımının referanduma götürülmesi için gerekli olan 100 bin imzadan fazlası toplanmış olmasına rağmen Savunma Bakanlığı, ABD ile imzalanacak sözleşme tarihi yaklaştığından referandum düzenlemeye yeterli zaman kalmadığını ileri sürerek bu girişimi engellemişti.