Erbakan’ın kurduğu TESTAŞ’a 'kuruşu' bile çok gördüler! Türkiye çip trenini böyle kaçırdı

• HABER7

Günümüz teknolojilerinde bütün üretim sistemlerinin ve teknolojik ürünlerin ana bileşeni olan ‘çip’ küresel stratejilerin merkezinde konumlanıyor. ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının görünmeyen başlığı ‘çip liderliği’ olarak öne çıkıyor. Yılda 1 trilyon adedin üzerinde tüketilen çiplerin kişi başına düşen miktarı 130’u aşıyor.

Türkiye, bu stratejik sahada güçlü bir adım atmak için “HIT-30 Yüksek Teknoloji Yatırım Programı” kapsamında 5 milyar dolarlık kaynak tahsis edilerek harekete geçmiş durumda. Fakat 50 yıl gecikmeli olarak...

YARIM ASIR ÖNCE ERBAKAN VİZYONUYLA ANKARA’DA ATILAN TARİHİ ADIM

Türkiye çip alanında dünya devlerinden daha önce üretime başlamıştı.

31 Mart 1975’te kurulan 1. Milliyetçi Cephe Hükümeti’nde koalisyon ortağı olarak yer alan Milli Selamet Partisi lideri Prof. Dr. Necmettin Erbakan, Türkiye’yi geleceğe hazırlayacak dev projenin ilk adımının atılmasını sağladı

Ülkemizde ilk çip üretim tesisi kurma kararı Aralık 1975’te Erbakan öncülüğünde alındı.

İSLAM BANKASI DESTEKLEDİ, MÜHENDİSLER TAM DONANIMLA YETİŞTİRİLDİ

Eylül 1976’da çip fabrikasının temeli atıldı.

İslam Kalkınma Bankası’nın desteklediği proje, devlet himayesinde gerçekleştirildi.

Türkiye Elektronik Sanayii Ticaret A.Ş. (kısa adıyla TESTAŞ) ismi verilen çip üretim tesisi 1976 yılında 100 milyon lira sermaye ile kuruldu.

İleri teknolojiye sahip TESTAŞ tesislerinde üretim için Türk mühendisler yurt dışına gönderilerek tam eğitim almaları dahi sağlandı.

TESTAŞ iki fabrikada üretime geçti. Ankara’daki fabrikasında üretim, Aydın’daki tesiste paketleme yapıldı.

TÜRKİYE’NİN YARINLARINA ‘DARBE’

Merhum Necmettin Erbakan’ın liderliğinde kurulan TESTAŞ, o yıllarda devrim niteliğinde bir proje olarak gösterilmesine rağmen özellikle 12 Eylül 1980 darbesiyle başlayan süreç sonrasında akamete uğratıldı.

1980’lerin sonunda zayıflayan TESTAŞ’ın ayağa kaldırılması için Samsung firmasıyla yapılan görüşmeler de baltalanmış ve Türkiye, küresel çip sektörüne öncülük etme fırsatını tarihe gömmüştü.

SAMSUNG FIRSATI DA KAÇTI

O dönemin şahitlerinden Canovate Yönetim Kurulu Başkanı Can Gür, yaşananları Ekonomim gazetesinden Sadi Özdemir’e anlattı.

Samsung’un Türkiye temsilciliğini aldıkları 1989 yılında TESTAŞ’ı canlandırmak için ortaklık teklif ettiğini ve sürecin olumlu ilerlediğini fakat dönemin hükümetinin tavrı nedeniyle işlemin gerçekleşmediğini söyledi. Fabrika için gerkeli 20 milyon dolarlık tevsi yatırımın Samsung firması 15 milyon dolarını karşılayacağını, 5 milyon doların Türkiye tarafından konulmasının istendiğini, kendisinin de şahsi gayretiyle 2 milyon dolar ilave etmeyi taahhüt ettiğini fakat Ankara’nın kalan 3 milyon dolarlık ödenek konusunda çekimser kaldığını sözlerine ekledi.

Türkiye tarihi fırsatı kaçırdığını belirten Can Gür, Samsung’un halihazırda çip üretiminde dünyanın en büyük şirketi konumunda olduğunu kaydetti.

ERBAKAN’IN VİZYONU, VİZYONSUZLUĞA BÖYLE KURBAN EDİLDİ

Fizik ve elektronik mühendisi Can Gür, Türkiye’nin ilk çip fabrikasını kurtarmak için verdiği şahsi mücadeleyi şöyle aktardı:

“1980’lerde Samsung’un, semi conductor (yarı iletken, çip) Türkiye temsilciliğini almıştık. Yılda birkaç kez Kore’ye gitmeye başlamıştım. Samsung’un çip tesislerini gördüm ve çok etkilendim. Hindistan’da yeni çip fabrikası kuracaklarını da öğrenmiştim, 1989’du ve Türkiye için önemli bir fırsat görüyordum.

Merhum eski başbakan Necmettin Erbakan’ın vizyonu, İslam Kalkınma Bankası’nın da desteği ile devlet tarafından 1976’da kurulmuş çip üreticisi TESTAŞ vardı ama 1980’lerin sonundaydık ve durumu iyi değildi. Samsung’u ikna edersem yeniden canlandırabilirdik. Fabrika Ankara’da, paketleme tesisi Aydın’da kurulmuştu. İleri teknolojiye sahip tesislerdi, yurt dışına mühendisler gönderilmiş eğitimler de aldırılmıştı. Samsung’un başkan yardımcısına ‘ülkemizde hazır tesisimiz var, büyütelim’ deyince Avrupa pazarına çok yakın olduğumuz için Türkiye’yi tercih edebileceklerini söyledi. İki direktörünü aldım, Türkiye’ye getirdim. Tesisleri gördüler, beğendiler. Buradan da yetkilileri Samsung’a götürdük ve ortak anlayış gelişti.

BİR KURUŞ BİLE HARCAYAMAYIZ!

Ancak fabrikaya ’20 milyon dolarlık tevsi yatırımı’ gerekiyordu. Samsung tarafı bunun 5 milyon dolarını Türkiye’nin koymasını istedi. TESTAŞ o dönemde özelleştirme kapsamındaydı ve bizim taraf ‘bir kuruş bile harcayamayız’ dedi. Ben kendi imkanlarımı zorlayıp ‘2 milyon dolar ben koyarım ne olur 3 milyon dolar da kamu koysun’ dedim ama kabul görmedi. Böylelikle çabalarımız başarısız oldu. Türkiye tarihi fırsatı kaçırdı, bugün çok başka teknolojiler üretebilen bir seviyede olabilirdik.

Samsung şu anda çip üretiminde yüzde 10,5 pay ile dünyanın en büyük şirketi konumunda bulunuyor. 2024’te 66,5 milyar dolarlık çip satışı yaptı.”