Karabağ savaşınında uygulanmayı bekleyen madde: Zengezur koridoru

Bir yıl önce bugün, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Karabağ'da çatışmaların sona erdiğinin ilan edildiği bildiriye imza attı.

Aradan geçen 1 yılda bildirinin bazı maddeleri uygulanırken bazı maddeleri ise Ermenistan'ın sergilediği uzlaşmaz tavır nedeniyle kağıt üzerinde kaldı.

ZENGEZUR KORİDORU ANLAŞMAZLIĞI

Rus unsurların geçici olarak konuşlandırıldığı Azerbaycan topraklarındaki Ermenistanlıların silahsızlandırılması ve bölgesel ulaşım hatlarının açılması, özellikle Azerbaycan'ın batı illeri ile Nahçıvan'ı birleştirecek Zengezur koridorunun faaliyete geçirilmesi bildirinin uygulanmayan maddeleri arasında.

Taraflar, bildirinin ateşkes konusundaki ilk maddesine bugüne kadar uydu ve bir yıl bazı ufak olaylar dışında çatışmasız geçti.

Ağdam, Kelbecer ve Laçın illerinden Ermenistan güçlerinin çıkmasını öngören 2. ve 6. maddeler de uygulandı. Ermenistan ordusu Kasım 2020 sonuna kadar, işgal altında tuttuğu üç ili terk etti, buralara Azerbaycan ordusu yerleşti.

Bildirinin 3. maddesi gereği Karabağ'ın Ermeni nüfusun yaşadığı bölgelerine ve Laçın koridoruna Rus unsurlar yerleştirildi. Bölgeye hafif silahlı 1960 Rus asker ve 90 zırhlı personel aracı konuşlandırıldı. Rus unsurların görev süresi 5 yıl olarak belirlendi. Beş yılın tamamında tarafların hepsi mutabık olursa Rus unsurların görev süresi uzatılabilecek.

AZERBAYCAN'I RAHATSIZ EDEN KONULAR

4. maddedeki "Rus güçler Ermenistan güçlerinin geri çekilmesine paralel olarak konuşlandırılır." hususu tam uygulanmadı. Ermenistan ordusu geri çekildi fakat bölgede halen silahlı Ermeni grupların bulunması Azerbaycan'ı rahatsız eden konuların başında geliyor.

Bildirinin "tarafların ateşkese uyması denetiminin verimliliğinin artırılması amacıyla gözlem merkezi kurulması"nı öngören 5. maddesi de hayata geçirildi ve 30 Ocak 2021'de Ağdam'da Türk-Rus Ortak Gözlem Merkezi kuruldu.

Bildirinin 7. maddesinde belirtilen "Mültecilerin, BM Mülteciler Yüksek Komiserliğinin kontrolünde geri dönmesi" hususu da yerleşim birimlerinin işgal döneminde Ermenilerce tamamen yıkılmış olması ve güvenlik nedenleriyle henüz uygulanamadı.

"Esirlerin ve cenazelerin değişimi" hususundaki 8. madde de uygulandı. Taraflar savaş döneminde esir alınan askerleri ve cenazeleri iade etti. Azerbaycan, savaş alanlarında kalan 1700'den fazla Ermenistan askerin cesedini karşı tarafa teslim etti.

Azerbaycan'ın önemle üzerinde durduğu ve ülkenin ana karası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyetini Ermenistan üzerinden kara ve demir yollarıyla bağlantısının sağlanması yönündeki sonuncu madde de henüz hayata geçirilmedi.

İNŞAAT DEVAM EDİYOR

Azerbaycan bu konuda çalışmalara başladı ve Zengezur koridoru diye isimlendirilen bu hattın Ermenistan sınırına kadar olan kısmının inşaatı devam ediyor.

Erivan yönetimi son döneme kadar bu konuyu ötelemeye çalışsa da Başbakan Paşinyan, Azerbaycan'ın batı illeriyle Nahçıvan arasında ulaşımın açılmasına ilişkin olumlu açıklamalar yaptı.

Aliyev, Paşinyan ve Putin'in yakın dönemde bir kez daha bir araya gelerek ulaşım hatları ve iki ülke sınırının belirlenmesine yönelik daha detaylı bir bildiriye imza atması bekleniliyor.

"ERMENİSTAN KENDİ İSTEĞİYLE OLUMLU ADIM ATMAYACAKTIR"

Azerbaycan Uluslararası İlişkiler Analiz Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı Büyükelçi Ferid Şefiyev, AA muhabirine yaptığı açıklamada, savaşı kazanan Azerbaycan'ın bundan sonra Ermenistan'a diplomatik baskı yapması gerektiğini belirtti.

Şefiyev, "Tarih gösteriyor ki Ermenistan kendi isteğiyle olumlu adım atmayacaktır. 11 Ocak 2021'de ulaştırma hatlarıyla ilgili bir bildiri daha imzalanmıştı. Aylar geçmesine rağmen Ermenistan bu süreçten imtina ediyordu. Azerbaycan'ın baskıları ve Rusya'nın da etkisiyle Erivan yönetimi artık bu konuya olumlu yanıt verdi." dedi.

Üçlü bildirinin uygulanmayan maddelerinden de bahseden Şefiyev, "Maalesef Rus unsurların kontrolündeki bölgede hala silahlı Ermeni güçler var. Laçın koridorunda da sorunlar var. Orada er ya da geç kontrolü sağlamalıyız. Bu koridoru hala yabancı vatandaşlar kullanıyor. 2021 başına kıyasla yabancıların ziyaret oranı azaldı. Anladığım kadarıyla Rusya da bu konuda sorun yaşanmasını istemiyor." diye konuştu.

Şefiyev, 1. Karabağ Savaşı'nda 4 bin Azerbaycanlının kayıp olduğunu, bu şahısların akıbeti konusunda Ermenistan'ın henüz yanıt vermediğini hatırlatarak, "Üçlü bildiriyle ilgili süreci genel olarak olumlu buluyorum." ifadesini kullandı.