Gencebay sigarayı 'tak diye' bırakmış

Hatice Yaşar'ın 'elveda sigara' başlıklı yazı dizisinden

Orhan Gencebay'ı filmlerde bağlamasını çalıp sigarayı derin derin içine çekerken izlemeyen yoktur herhalde. Onun sigarayla tanışıklığı da pek çoğumuzunkiyle aynı: Büyüdüğünü göstermek. 'Büyüdüğümüzü kızlara da hissettirmek duygusuyla başladık. Daha çok beğenileceğimizi düşünüyorduk' diyen 'Orhan Baba'ya göre her şey hikâye. Bu iş kafada bitiyor...

İlk sigaranızı hatırlıyor musunuz?
Bir büyük ikram etmiştir, biz de geri çevirmemişizdir. Ama bu şekilde bir ikram yapılmamalı. .

İlk nefes çektiğinizde ne hissettiniz?
Başım dönmüştü, sanki alkol içmiş gibi hissettmiştim. Etrafımı flu gördüm. Rahatsız ediciydi aslında. Ama buna rağmen büyümüşüz, erkek olmuşuz, kızlar da bizi beğenir diye içtik. Böyle büyük biriyiz havasındaydık.

Okulda da sigara içer miydiniz?
Tuvalette içerdik. Herkes öyle yapardı. Tuvalete duman ve sigara kokusundan girilmezdi.

Tek tük sigaralar nasıl pakete dönüştü?
Tabaka taşımaya başladık önce. Tütün de sarardık. Çünkü Samsun tütün merkezi olduğu için haşır neşirdik. Tütün dizerdik arada bir. Sonra onu kuruturduk ve sararak içerdik.

'Spor yapardım ama sigara da içerdim'
Sigara sizi nasıl etkiliyordu?
Spor yaptığım için ciğerlerim gelişkindi. Şikâyet hissetmedim ciğerlerimden. Ama arada bir taşikardi olurdu. Sigarayı bıraktıktan sonra geçmişti. Bende hastalık yapmadı ama uyarıcı olmuştu.
Spor ve sigara içmek çelişmiyor muydu?
Sigarayı beste yaparken içerdim. Yarısından fazlasını kül tablası içerdi. Orda öylece yanar giderdi. Aritmiden başka bir zarar görmedim ve bırakınca geçti. Kalbimden rahatsızlığım yoktu. Sigara içenlere söylemek istiyorum, eğer ritim bozuklukları oluyorsa bıraksınlar geçer.
Sigaranın ilham verdiği düşünülür...
Hayır... O tesellidir. Alkole veya sigaraya sığınılmamalı. Sanatçı ilhamını kendi yeteneği ve yaratısından alır. 1981'e kadar içiyordum sonra bıraktım. 5.5 yıl önce baypas ameliyatı oldum. Eğer sigarayı bırakmasaydım yoğun bakımda daha fazla kalır ve kötü şeylere maruz kalabilirdim. Sigara içen bir ciğerle içmeyen arasında fark vardır. Ciğer dopdoludur ve kapkaradır içende. İyi ki bırakmışım, yoksa zararını mutlaka görürdüm.
Ne kadar sigara içiyordunuz.
Günde 1.5 paket içiyordum. Aç karnına sigara içmezdim. Mutlaka kahvaltı ederdim. Odamda da içmezdim, çünkü sigaranın kokusu sinerdi. Kül tablasına sigara söndürmek ve onun sabaha kadar kalması felaket bir şeydir. Yatak odasında sigara içmesin kimse. Zaten kesin herkes bıraksın da...
Bir de sigara kokusundan nefret ederdim içmeme rağmen. Günde 10-15 defa ağzımı, burnumu, ellerimi yıkardım. Çünkü sigara içen ne derece koktuğunu bilmez. Yanındaki kişiyi rahatsız eder.
En çok ne zaman arardınız sigarayı?
Sigara ve kahve iyi giderdi. Çayla iyi gider diye düşünürken rahmetli Şekip Ayhan Özışık 49 yaşında gırtlak kanserinden öldü. Ağabeyimizin ölümünün birinci sebebi çay ve sigaraydı. Çünkü sürekli elinde termosla sıcak çay bulundurur ve ağzından sigarayı düşürmezdi.
Nasıl bırakmaya karar verdiniz?
Denedim. Birkaç sene nasıl bırakırım diye düşündüm. Saatte bir tane içmeye karar verdim.
Ağızlıkla denedim. Sonra saatte bir yarım tane içtim. Bana en çok Sevim (Emre) hanım yardımcı oldu. Çünkü o hayatı boyunca içmemiştir ve bu bizi teşvik etmiştir. Her şey hikâyedir... Sigara içenlerin vereceği karar şu olmalıdır: Ben artık bunu bırakıyorum. Arkalarına bakmayacaklardır. Eğer bırakmazlarsa sigaranın onları yarı yolda bırakacağını bilmelidirler.
Sizinki de böyle mi oldu?
Evet. Karar verdim ve bıraktım. Hiç aramadım. Bu iş zordur ama iradeliyseniz bırakırsınız.
Peki neden bırakılamıyor o zaman?
Alışkanlık olduğu için terk edemiyoruz. Alışkanlığımız sağlığımızdan, ailemizden, dostlarımızdan daha mı önemli? Değil. İçtiğiniz sürece zararını mutlaka göreceksiniz. Akciğer kanseri eşittir sigara.
Fimlerde sigara içtiniz. Sizce bu sizi sevenleri etkilememiş midir?
Mümkün. Bizim gönül dostlarının bir çoğu sigara ve alkol içişimizden etkilenmiş olabilir. Ancak şimdi şunu söylüyorum: Sigarayı kesinlikle herkes bıraksın. Sigarasız da insan konsantrasyona girebilir, her duyguyu yaşayabilirler.
Bıraktıktan sonra nasıl hissettiniz?
Şüphesiz daha rahat hissettim. Yapı itibarıyla zaten iyiydim ama içmeye devam etseydim kötü olurdu. Rahatlıkla bir kalp krizi geçirebilirdim.
Yakın çevrenizden içen var mı?
Babam 70'li yaşların sonuna kadar günde üç paket içti ve 82 yaşında akciğer yetmezliğinden öldü. Sigara içmeseydi belki böyle olmazdı.
Babanız sigara içmenizde etkili oldu mu?
Belki... Çünkü ikram edildiğinde, 'Nasılsa babam içiyor canım' diye düşünmüşümdür. Babanın, aileden birinin içmesi sigara içmeye karar veren birini etkileyebilir. Çocuklar hâlâ benim yanımda içmiyor ama kullandıklarını biliyorum.
Bırakmalarını telkin etmiyor musunuz?
Bu namussuz, bu meret telkinlerle bitecek gibi değil. Sigarayı bırakmaya karar verip zorluk çekenlere yardımcı oluruz. Çünkü zor iştir. Ancak bırakmada zorluk yaşayanlar varsa şunu bilsinler: Orhan Baba 25 sene evvel buna bir kerede karar vermiş ve orada bitirmiştir. Arkasına dönüp bakmamıştır. Onlar da öyle yapsın...

Önce tarih belirleyin
Araştırmalar, sigarayı iradeleriyle bırakanların sayısının azımsanmayacak kadar çok olduğunu gösteriyor. Bu, sizin de kendi başınıza bırakabileceğiniz anlamına geliyor. Bunun için doğru zamanı belirlemek ve hazırlanmak gerekiyor. Amerikan Hastanesi Sigara Bırakma Kliniği Şefi Dr. Nevin Uysal'ın sigaraya veda etmek isteyenlere pratik öneriler sıraladı.
Yardımsız bırakmaya karar verdiyseniz önümüzdeki üç hafta içinde bir bırakma tarihi belirleyin. Bu tarihi yakınlarınıza duyurun ve bu konuda size destek vermelerini isteyin. Bırakma tarihi geldiğinde sigara içmeyi tamamen kesin. Bol miktarda su ve düşük kalorili içecekler tüketin. Şekerli ve yağlı yiyeceklerden az tüketin. Yeterince uyumaya ve dinlenmeye dikkat edin. Düzenli ve kolayca uygulayabileceğiniz bir egzersiz programına başlayın (yürüyüş, yüzme gibi). Boş kalmaktan kaçının. Canınız aşırı derecede sigara içmek istediğinde, başka bir aktiviteyle meşgul olun. Derin ve yavaş nefes alarak rahatlamaya çalışın. Günlük hayatın getirdiği stresi azaltmak için yeni alternatifler yaratın. Egzersiz, yoga, yeni bir hobi edinmek işe yarayabilir. Sigarayı bırakanların ortak özelliği, sigara içmenin yerine keyif aldıkları başka bir aktivite koyabilmeleridir.

Zorlanırsanız yardım alın
Eğer, sigarayı bırakmak için yardıma ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız, ve nikotin yoksunluk belirtilerini (gerginlik, konsantrasyon güçlüğü, sinirlilik, çökkünlük, huzursuzluk) yoğun yaşıyorsanız bir uzmanla görüşün.
Sigarayı, bırakmaya istekli olduğunuz her zaman bırakabilirsiniz. Özellikle yakın zamanda değişeceğini düşünmediğiniz iş ve günlük hayatın stresi gibi olumsuzluklar yüzünden sigarayı bırakmayı ertelemeyin.
Mevsimsel değişikliklerden etkilenen insanlara, kendilerini daha pozitif buldukları mevsimde sigarayı bırakmaları önerilir. Bırakınca kilo alanların bazı basit kurallara uymaları gerekir; aksi takdirde kilo alma endişesiyle tekrar sigaraya başlayabilirler. İş yoğunluğu geçiciyse, en iyisi bu dönemi atlattıktan sonra sigarayı bırakmayı planlamaktır. Ancak, yoğunluk devamlı bir sorun ve bu bahaneyle bırakma tarihi ertelenmemeli.
Sigarayı eşi ya da yakın bir arkadaşıyla bırakanların başarısı diğerlerine göre daha fazladır. Eğer eşiniz ya da yakın arkadaşınız sigarayı bırakmak istemiyorsa, en azından bir süre yanınızda sigara içmeyerek ve sizin ulaşabileceğiniz yerlerde sigara bulundurmayarak size destek olmalı. Sigarayı tamamen bırakın. Azaltmayı denemek, bırakma süresini uzatır ve başarıyla sonuçlanmaz. Sigarayı bıraktığınızda, 'bir nefesten bir şey olmaz' düşüncesine direnin. Bir tek nefes çekmek bile sizi sigara tiryakiliğine geri götürür. Kalorisi yüksek besinlerden uzak durun.

Kritik ilk gün
Evinizdeki ve işyerinizdeki bütün sigaralardan kurtulun. Çakmak, küllük, kibrit gibi sigarayı hatırlatan nesneleri göz önünden uzak yerlere kaldırın. Sigarayı bırakma nedenlerinizi tekrar hatırlayın. Kendinize iyi davranın. O gün en sevdiğiniz yemeği sipariş edin, sinemaya gidin, sizi rahatlatan aktiviteler planlayın. Bu günü dolu yaşamaya dikkat edin, boş kalmaktan kaçının. Sigara bırakma döneminde yorgunluk ve konsantrasyon güçlüğü gibi belirtiler iş verimini azaltacağından mümkünse iş temposunu bir süre için yavaşlatın

(Radikal)