Dorit Rabinyan'dan Bizim Düğünler

Sedat Demir'in kitap eleştirisi

Güneş mesai vaktinin üstündeyken, yazgının sorumlu tutulduğu terslik matrisi hakkında yapılan diyaloglara daha çok oturma odalarında rastlanır.

Radikal feminist teorilerden, Susan Sontag'dan, Freud'dan, Simon de Beauvoir'dan uzak duran bu dişil toplantılarda, sorun ve çözüm içsel ya da dışsal merkezli olsun, felaketlerin kaynağı akıl almaz biçimde yazgıdır. Hedefi, sonucu belli olmayan şikâyet okları ortalığa saçılırken, en baskın güdülerden birisi olan annelik dürtüsüyle çocukların onlardan uzak, dolayısıyla mutsuz bir hayat yaşadıkları düşünülür. Sonunda, eşlerin eril aşırlıkları vurgulanır ve alışkanlıkların, yani sadakatin önemine atıfta bulunulur; her şey kısır bir döngü içinde dua ve temennilerle tatlıya bağlanır.

Kaygıları ne olursa olsun, belki de bu eğilime sahip grupların ikna edilmeye gereksinimleri yoktur, ne ki yaşamı böylece sürdürme konusunda kararlılıkları onları haklı yapar. En azından, İsrailli genç yazar Dorit Rabinyan'ın Bizim Düğünler romanındaki Asisyan ailesi ile düşünce benzerlikleri taşıyan ailelerde yaşamın böyle tüketildiği açıkça görülüyor. Hindistan'dan İsrail'e göç eden İrani'nin, temelleri bir deniz kıyısında atılmış evliliğini ve beş çocuğunu anlatan Bizim Düğünler'in hikâyesi, aslına bakarsanız, gelenekle bağı kopmamış, kente yerleşmiş ilk kuşak ailelerinkiyle ortaktır. Öncelikle batı dışı toplumlarda düzeyini daha derin biçimde hissettiren bu kronik, bu çiftin de neredeyse çocuklarıyla birlikte büyümesine neden oluyor. Bu yüzden, Asisyan ailesinin evine açılan kapı, bizim evimizin de kapısı.

Perilerin gerçek masalı

Yetişkinliklerine kadar, denizci babalarının iş dönüşü etrafını saran üç kız ile ayrıca şımartılan ağabeyden ve dilinden dua eksik olmayan anneden oluşmuş sevimli tablo masalsı olduğu kadar bilindik bir hikâyedir. Yine bilindiği gibi bu büyü çocuklar büyüdükçe bozulur. Rabinyan, metasal bakış açısı nedeniyle sağlıklı bir ilişkiden yoksun olan ağabey Moris ile birbirinden farklı, üçü yetişkin, birisi çocuk olan dört kızı ve onların hayal kırıklıklarını anlatırken, olup biteni okurun zihninde sosyal bir arketip haline dönüştürüverir. Ailenin en ayrıksı modeli küçük kız Matti ise doğumda ölmüş ikiz kardeşiyle hâlâ birliktedir. Anlatının gerçek zamanı onun on ikinci doğum günü üzerinden belirlenir. Ve Matti'nin şizofren kişilik yapısının buharlaşmasıyla, fiziksel görünümünün fark edilmesi bu güne denk gelir.

Geçmişle şimdiyi, aynı paragrafta, anlamsal ve zamansal bütünlüğü bozmadan anlatabilen roman, ilginç yapısıyla ve tekniğiyle sürprizler barındırıyor, öte yandan şiirsel bir dile sadık kalabiliyor. Ancak yazar, yiyeceklerin, gündelik eşyaların, hatta temizlik malzemelerinin sembolik kullanımını tercih ederken bile, bu dili gerçeklerin üzerindeki örtüyü göstermek, ardından örtüyü kaldırmak için kullanmış. Anne İrani'nin geleneksel ve mistik görünen, kent yaşayışıyla ve çocuklarıyla benzerlik içermeyen kişiliği de benzer şekilde simgeleştirilmiş. Anlatısını tutkulu, lirik bir eğimle inşa etse de, kontrolü elden bırakmamış, farklı kimlikleriyle kadınların hallerini benzersiz bir yordam içinde açıklamış.
Erkeklerin daha çok, aşkı arayan bu üç küçük kadının zihninde birer eskiz olarak durması ise yazarın kesin bir tavrı olarak görünüyor. Genç kadınların ustan romantik sapmalarını ise, oturma odasındaki televizyonda sürekli oynayan Türk filmleri yansıtıyor. Romanın asıl keskin yönü, anne İrani'nin dualar, yazgı, dini semboller arasında kök salmış yaşamı ile genç kızların modern dünya dogmaları arasında sıkışmış günümüz kadının oluşa gelen kimliği ve onun çocuklarıyla istemsiz, amansız mesafesi. Feminist bir doküman olmaya yanaşmayan Bizim Düğünler, bu yüzden feminist literatürde yerini almalı. Çünkü roman, klasik kadın-erkek sorunsalını yoklarken, isimlerini büyükanne ve babalardan alan beş kardeşin dünyasıyla bu açmazı çeşitlendiriyor.

(Radikal Kitap)

Kitapla ilgili teknik bilgiler ve internet üzerinden sipariş şartları için bu linki kullanabilirsiniz...