'Hayır' diyebilmek niçin bu kadar zor?

Psikolog Çiğdem Alparslan Karakuş'un makalesi

Birçok insan 'hayır' diyemediği için zor duruma düşüyor. Halbuki 'hayır diyebilmek' de bir erdemdir. 'Hayır' diyemediğimiz için çoğu zaman kendimize olan güvenimizi yitirir, istismara açık bir insan oluveririz. Bunun için hoşlanmadığımız, istemediğimiz ya da suistimale açık şeylere 'hayır' diyebilmeliyiz.

Arkadaşınız sizden borç istiyor fakat biliyorsunuz ki geçmişte de birkaç kez borç istemişti ve ne yazık ki arkadaşınız borcunu geri ödeme hususunda iyi bir sicile sahip değil. Ve siz aslında kendinizi fazlasıyla kullanılmış hissettiğiniz halde ona 'hayır' demekte zorlanıyor musunuz? Ya da 'hayır' demeyi başardınız fakat kendinizi suçlu ve kötü mü hissediyorsunuz?

Neden "hayır" demek bu kadar zor?

Doğumumuzdan itibaren onay almak, varlığımızın kabul görmesi sağlıklı ve mutlu bir yaşam için temel gereksinimlerimizden biridir. Bizler yetişirken çeşitli şekillerde onay almayı öğreniriz, mesela başkalarına 'evet' dediğimizde bizi daha çok sevdiklerini, başkalarıyla aynı fikirde olmadığımız zamanlarda, kendi fikrimizi ifade etmenin gruptan dışlanmamıza sebep olacağını düşünüyor olabiliriz. Çünkü, bizler beğenilmek ve sevilmek isteriz ve birinin isteğini reddettiğimizde sevilmeyeceğimizi, onay almayacağımızı düşünürüz.

Niçin "hayır" demeliyiz?

Yeterince vaktimiz ve kaynağımız olmadığında, değerlerimizle düşüncelerimizle çelişen isteklerle karşılaştığımızda, kişisel ihtiyaç ve isteklerimizle çakışan durumlarda veya kendimizce reddetmek için sebeplerimizin olduğu durumlarda 'hayır' diyebilmeliyiz. Aksi halde her şeyden önce kendimize olan saygımızı kaybederiz, başkalarının bizi sömürmesine izin vererek, kendi kendimizi de sömürmüş oluruz. İstemediğimiz halde 'evet' dersek, neticesinde hissedeceğimiz hisler; kızgınlık, kullanılmışlık hissi, utanç, mutsuzluk, düşük öz değer olacaktır.

Çocuk ve gençler için negatif akran baskısı tehlikeli sonuçlar doğurabilmektedir. 'hayır' deme becerisi gelişmemiş çocuk ve gençler akran baskısına daha kolay boyun eğerler. Genç, bağımlılık yapan maddeye, arkadaş grubuna ayak uydurma, dışlanmama isteği adına 'hayır' diyemeyebilir. Ya da bir çocuk, art niyetli bir kimsenin istismarına, 'hayır' demeyi bilmediği için daha açık hale gelir.

Nasıl "hayır" demeli?

'HayIr' cevabını almak pek çok kişi için tatsız bir durumdur. Bunun için "hayır"ı karşımızdakinin duygularını incitmeyecek bir tarzda fakat aynı zamanda kendinden emin ve kesin bir şekilde dile getirmemiz önemlidir.

Beden dilinizin ve ses tonunuzun söylediklerimizle uyumlu olmasına dikkat edin. Karşımızdakiyle göz kontağı kurarak, gündelik sakin bir konuşma tonu kullanın.

'HayIr' dedikten sonra kısa ve net şekilde sebebini belirtin: "Sana ödevinde yardım edemeyeceğim, çünkü öğretmen herkesin ödevi yardım almadan yapması gerektiğini söyledi."

"Şu anda seninle konuşamayacağım, yarın erken kalkmam lazım ve kendimi çok yorgun hissediyorum."

Uygun durumlarda isteği başka bir zamana erteleyin: "Bugün müsait değilim fakat önümüzdeki hafta görüşebiliriz."

Uygun durumlarda farklı bir şekilde yardımcı olabileceğinizi belirtin: "Senin için bu raporu yazamam fakat istersen sen yazarken sana okuyabilirim."

BazI durumlarda düşünmek için süre isteyebilir ve düşündükten sonra karar verebilirsiniz: "Sana borç verip veremeyeceğimi, bu ayki harcamalarıma bir göz attıktan sonra söyleyebilirim."

Dürüst ve açık olun: "Seninle vakit geçirmek hoşuma gidiyor fakat gideceğimiz yerlere hep sen karar veriyorsun. Aslına bakarsan, oraya gitmek istemiyorum."

(Zaman)