Türkiye'yi çıkarırlarsa 7,5 milyar dolar zarar ederler

Tarık DAĞLI

ABD sürekli olarak Türkiye’nin S-400 füzeleri almasına karşılık bir diplomatik haydutluk örneği gösterdi. Yıllardır emek verdiğimiz ve karşılıklı milyarlarca dolarlık taahhütlerin yapıldığı, Türkiye’nin 1 milyar dolar ödediği ve üretimine katkı sağladığı savaş jeti F-35 projesinden Türkiye’yi çıkarmakla tehdit etti.

ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence ve Pentagon ısrarlı bir şekilde Türkiye’ye F-35 verilmeyeceğinin altını çizerken önceki gün yaşanan bir gelişme dikkatleri çekti.

İLK PARTİDE 30 ADET UÇAK VERMELERİ GEREKİYOR

F-35 programının başındaki isim olan Koramiral Mathias W. Winter, Temsilciler Meclisi’ne verdiği bilgilendirmede Türk partnerlerin ortaklık içinde çalışmaya devam ettiğini belirtirken Türkiye’nin programdan çıkması halinde neler yaşanacağı sorusunu şu sözlerle yanıtladı: “Türkiye, F-35 parçalarının yüzde 6-7’lik bir kısmını üretiyor. Türkiye’nin programdan çıkması durumunda iki yıl zarfında 50-75 arası daha az uçak üretebiliriz ve program yılda 90 güne kadar sekteye uğrar.”

Winter’in bu sözlerinden sonra Pentagon "Türk pilotların eğitimi sürecek, Türkiye'ye teslim ettiğimiz 2 adet F-35'i geri almayı düşünmüyoruz" açıklaması yaparken iki adet F 35’in daha Türkiye’ye teslim edileceği duyuruldu.

Özellikle Mike Pence, Türkiye’nin yerine çok sıkı ilişkilerinin olduğunu bildiğimiz İsrail’in yeni ortak olarak projeye katılmasını isterken komutan Winter’ın Türkiye olmaması halinde neler yaşanacağına dair somut verileri Pentagon’u da biraz zor durumda bıraktı.

Ancak iki uçağın Türkiye’ye teslim edileceği açıklaması da aslında zaman kazanma manevrasından ibaretti. Çünkü Türkiye proje başından beri önümüzdeki iki yıl içinde 30 adet F35 talep etmişti.

TÜRKİYE NELERİ ÜRETİYOR?

Gelelim Türkiye’nin yerine İsrail’in projeye dahil edilmesi kısmına…

F 35’ler standart pistler için, dikey iniş için ve uçak gemileri için üç farklı özelliklerle üretiliyor. Son derece teknolojik donanıma sahip olması, en son üretilen bombalara entegre olması gibi özellikleri hesaba katılınca maliyeti çok yüksek bir uçak… Standart F35A Lightning II uçağının üretim maliyeti 100 milyon dolar. Uçak gemisine inip kalkarken mancınık ile fırlatılabilmesi ve kanca ile yakalanabilmesi için gövde altı sağlamlaştırılan modelleri (F35C) ise 115 milyon dolara kadar çıkabiliyor.

Türk şirketleri ise bu uçakların şu malzemelerini üretiyor:

F-35 uçak gövdesi yapısal parçaları ve düzenekleri,
İniş takımı bileşenleri
F35 motoru titanyum entegre kanat rotorları
F-35 Elektro Optik Hedef Sistemi’nin parçası olan gelişmiş optik bileşenler
F-35 CNI Aviyonik Elektronik Arabirim Kontrol Cihazı 
Füze uzaktan kumanda arabirimi
Panoramik kabin ekranının elektronik kartları
F-35 Elektrik Kabloları ve Ara Bağlantı Sistemi
İniş takımı kilit asambleleri 
Hassas güdümlü Stand-off Füzesi
Uçak orta gövdesi üretim ve montajı
Kompozit dış kaplama
Silah bölmesi kapakları
Fiber kompozit hava girişi kanalları
Havadan Yere Pilonlar ve adaptörler;
F-35’in Alternatif Görev Ekipmanları’nın (AME) yüzde 50’si.

Bu malzemeler bir F35’in imalatının yaklaşık yüzde 6-7’sini oluşturuyor. Ancak Türkiye hem bu malzemeleri uygun fiyata üreterek hem de 100 F35 alma taahhüdü vererek projenin maliyetlerini ciddi ölçüde düşürdü. Zira F35 projesi Türkiye dahil olmadan önce ABD’de maliyetleri nedeniyle çok eleştiri almış ve durdurulması gündeme gelmişti.

Şimdi gelelim F35 Beşinci Nesil Müşterek Taarruz Uçağı Programı'nın başındaki Koramiral Math Winter’ın sözlerine…

Komutan Winter “Türkiye projeden çıkarsa yerine yeni tedarikçi buluruz, biraz kaybımız olur ama durumu toparlarız” demiyor. “Türkiye olmazsa iki yıl zarfında 50-75 arası daha az uçak üretebiliriz. ABD, İtalya ve Japonya’daki üretim hatlarımız da 45 ila 90 gün arasında durmak zorunda kalır” ifadelerini kullanıyor.

BİR YILDA EN FAZLA 91 UÇAK ÜRETİLDİ

Şimdiye kadar söylenmeyen ise mevcut üretim hattının yılda kaç F35 ürettiği…

Lockheed Martin’in rakamlarına göre 2011’de 9 uçak üretilirken ilerleyen senelerde sırasıyla 30, 35, 36, 45 ve 46 uçak yapıldı. Türkiye’nin ciddi katkı vermeye başladığı 2017’de bu rakam 66’ya çıkarken 2018’de ise 91 adet F35 fabrikadan çıktı ve maliyetler yüzde 10 düştü. Bu da mevcut üretimin iki yıl içinde en fazla 157 olduğunu gösteriyor. Bu durumda Komutan Winter’ın “Türkiye olmazsa iki yıl zarfında 50-75 arası daha az uçak üretebiliriz” sözleri çok daha anlamlı. Bu aynı zamanda şu manaya geliyor: Türkiye olmazsa üretim yarı yarıya düşer. Evet Türkiye yerine yeni tedarikçi bulabilirler. Ama bunun maliyeti kendi ifade ettikleri sözler ve rakamlara göre en az 7,5 milyar dolar olacak.

Pentagon ve Pence her türlü haydutluğu sergilese de, İsrail ısrarlı bir şekilde “Türkiye F35’leri alırsa bizim bölgedeki üstünlüğümüz tehlikeye girer” açıklaması yapsa da, İsrail gazetesi Jerusalem Post “Türkiye’nin F-35 kaybıyla, İsrail hava üstünlüğünü koruyacak” manşeti atsa da Türkiye’nin tüm bunlara pabuç bırakmayan kararlı duruşu sonuç getirecek gibi görünüyor.  

YIL BAZINDA F-35 TESLİMATI